Het ontstaan en de noodzaak van anti-witwasafdelingen bij banken

For the English version, click here!

Voor elk bedrijf is een van de grootste uitdagingen het werven van klanten. De meeste bedrijven zijn maar wat blij wanneer klanten voor hun producten of diensten hebben gekozen. Bij banken gaat dit proces totaal anders. Banken moeten klanten screenen voor ze überhaupt klant mogen worden. Als ze eenmaal klant zijn worden ze daarna constant in de gaten gehouden. In dit artikel lees je meer over hoe dit is ontstaan!

Steeds meer aandacht

Nederlandse banken geven ongeveer 1 miljard per jaar uit om witwassen tegen te gaan, meldt RTL nieuws in 2021. In totaal zijn er minstens 10.000 medewerkers bezig met de jacht op criminele activiteiten van hun klanten, aldus Jelle Dijkstra, een woordvoerder van De Nederlandse Vereniging van Banken. Het aantal bankmedewerkers in Nederland zit rond de 65.000, wat betekent dat ruim 15 procent van de medewerkers bezig is fraude tegen te gaan [1].

Ruime boetes

Banken moeten hun klanten screenen en nagaan of er sprake is van ongewone transacties. Bij een kleine verdenking van een misstap moeten banken dit al melden. Doen ze dat niet, dan hebben ze grote problemen. In de afgelopen jaren kwamen veel zaken aan het licht waarin banken hun zaken niet op orde hadden. Onder andere ING en ABN AMRO moesten het ontgelden. ING moest bijvoorbeeld 775 miljoen euro betalen doordat het ernstig tekort was gekomen bij het detecteren van fraude, en de ABN AMRO ruim 480 miljoen euro. Uit deze 480 miljoen euro bestaat een bedrag van 180 miljoen euro ter ontneming. Dit gedeelte van de boete is aan de ABN Amro opgelegd omdat het Openbaar Ministerie vond dat er teveel is bespaard op het personeel op de antiwitwasafdeling [2]. De CEO van ABN AMRO, Robert Swaak, erkende de aantijging van het Openbaar Ministerie en gaf aan dat het onacceptabel is dat de ABN AMRO hierin is tekort geschoten. “Als Bank hebben we niet alleen een wettelijke, maar ook morele taak om ons uiterste best te doen het financiële stelsel te behoeden voor misbruik door criminelen”, aldus Swaak [3]

” In 2018 zijn er meer dan 68.000 ongebruikelijke transacties gemeld”.

De Wwft

Om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan, is de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (kort gezegd: Wwft) op 1 augustus 2008 ingevoerd. Voordat een potentiële klant zich daadwerkelijk klant mag noemen moet eerst worden uitgezocht wie de klant is en welke branche de klant actief is. Bij een kleine verdenking moet er al een aangescherpt onderzoek volgen. Dan wordt er al veel dieper gegraven naar informatie en wordt het gedrag, de interne organisatie, de klanten van de klant en herkomst en bestemming van het geld onderzocht. Als alles is goedgekeurd mag een klant zich daadwerkelijk klant noemen. Wel moeten banken daarna transacties van de klant monitoren. Hierbij geldt dat transacties in cash boven de 10.000 euro extra aandacht verdienen en dat geldtransfers van boven de 20.000 euro via bijvoorbeeld Western Union ook worden gescreend. RTL Z gaf aan dat er in 2018 meer dan 68.000 ongebruikelijke transacties werden gemeld [4]. In 2019 is de wetgeving van de overheid zelfs versterkt. Zo mogen financiële instellingen als er vermoeden is van fout gedrag en witwassen informatie met elkaar delen en worden contante betalingen boven de beroeps- of bedrijfsmatige handelaren vanaf 3.000 euro verboden [4].

Ondanks dat de wet er is hebben banken nog moeite met de strikte naleving daarvan. De Rabobank heeft in oktober 2021 een voorgenomen aanwijzing van De Nederlandsche Bank ontvangen inzake gebreken in de naleving van de Wwft. Dit ging vooral over de uitvoering, vastlegging en uitbesteding van het cliëntenonderzoek, transactiemonitoring en melding van ongebruikelijke transacties [5]. 

De CDD-analist

Al deze transacties moeten natuurlijk worden beoordeeld en hierdoor is de functie Customer Due Diligence (CDD-analist) ontstaan. Deze baan is ontstaan door de toenemende aandacht voor illegale geldstromen van criminelen, belastingfraudeurs en terroristen. Een CDD-analist houdt zich bezig met het onderzoeken van nieuwe en bestaande klanten. Gezien de boetes die eerder in het artikel zijn genoemd is de CDD analist erg belangrijk om risicofactoren bij de organisatie te ontdekken. Mocht er een verdachte transactie zijn, dan gaat de CDD analist onderzoeksgericht te werk met het ontrafelen van eigendomsstructuren in binnen en buitenland en het kijken naar de activiteiten en beslissers van deze entiteiten. De CDD analist verzameld veel informatie en stelt het samen in documenten die kunnen aantonen dat de bank aan haar wettelijke verplichtingen voor identificatie en acceptatie van nieuwe klanten heeft voldaan.

“Ondanks dat de Nederlandse banken steeds meer personeel nodig hebben om witwassen tegen te gaan verdwijnen er elk jaar in verhoudingen meer banen”,

Opmerkelijk feit: flinke bezuinigingen

ABN AMRO heeft op het gebied van transactiemonitoring haar aantal medewerkers uitgebreid. Ondanks dat de Nederlandse banken steeds meer personeel nodig hebben om witwassen tegen te gaan verdwijnen er elk jaar in verhoudingen meer banen bij de banken. Rabobank schrapt de komende vijf jaar 5.000 banen. Ook sluiten de Nederlandse banken steeds meer van hun kantoren. Dit komt vooral door de technische ontwikkeling waardoor klanten steeds meer online bankieren [6]. Ook de corona crisis heeft hier aan bijgedragen. Banken kunnen de aflossing van een groot deel van hun uitstaande leningen vergeten, en als er geld bespaard kan worden door het snijden in panden en bijbehorend personeel moeten we dat ook doen. Rotterdamse Econoom en hoogleraar Casper de Vries gaf aan dat voor het opsporen van financiële criminaliteit ook een andere type medewerker nodig is dan het personeel dat nu zijn baan verliest. “Omscholen kan, maar de twee banen liggen zo ver uit elkaar dat het niet makkelijk zal zijn” [7].

Niet alleen banken gingen de mist in

Tot slot hebben niet alleen banken fouten gemaakt bij de controle op witwassen. Op 31 maart 2022 heeft De Autoriteit Financiële Markten (AFM) een bestuurlijke boete van 2 miljoen euro opgelegd aan beleggingsinstelling Robeco Institutional Asset Management BV [8]. De AFM gaf aan dat Robeco de controles niet op orde hadden. Transacties en klantgegevens werden onvoldoende geanalyseerd en gecontroleerd. Zo had een klant, die later veroordeeld was van witwassen en deelname aan een criminele organisatie,  100.000 euro op zijn privérekening en dit bedrag werd na een aantal jaren inclusief rente naar een nieuw opgeheven privérekening van een derde overgemaakt, waarbij Robeco verder geen actie ondernam [9]. Dit zal zeker niet de laatste boete zijn die de AFM heeft uitgedeeld, maar wel staat dat de boetes de aandacht van banken en financiële instellingen voor het naleven van de Wwft  aanzienlijk heeft verhoogd.