Interview met Paul Zwetsloot

Paul Zwetsloot, plaatsvervangend ambassadeur en hoofd economische zaken op de Nederlandse ambassade in Brasília, vertelt over de Braziliaanse zakencultuur, de huidige economische en politieke situatie en corruptie en transparantie in Brazilië.

Wij zullen tijdens de Studytour bezoeken brengen aan verschillende accounting en finance gerelateerde bedrijven. Verder gaan we natuurlijk de zakencultuur in Brazilië vergelijken met die in Nederland. Kunt u ons iets vertellen over de zakencultuur in Brazilië, in verhouding met die in Nederland?

“In Brazilië is het zo dat contacten eigenlijk belangrijker zijn dan contracten. Een goed netwerk is dus zeker belangrijk. Ook is er in Brazilië veel wet- en regelgeving, voor heel veel zaken heb je een vergunning nodig. Wij raden Nederlandse ondernemers die in Brazilië zaken willen doen daarom aan om als eerst een goede advocaat in te huren. Ook kent Brazilië een complex belastingsysteem, dus naast een goede advocaat is het hebben van een goede belastingadviseur ook belangrijk. Dat zijn allemaal zaken die we in Europa niet zo gewend zijn en die daardoor toch ook het zaken doen in Brazilië wel duurder maken. Deze kosten noemen we ook wel ‘Custo Brasil’, de kosten van Brazilië, dat is een bekend begrip hier. Die Custo Brasil merk je overal in, en daardoor is de productiviteit en de effectiviteit toch een stukje lager dan in bijvoorbeeld Nederland.”

Brazilië zit, na lange tijd van economische groei, momenteel in een recessie. Het GDP is in het tweede kwartaal van 2016 voor de zesde keer op rij gekrompen. Hoewel volgens experts een herstel aanstaande is, gaat het met de economie in Brazilië nog altijd niet voortvarend. In hoeverre merkt u iets van deze economische recessie in uw dagelijkse werkzaamheden?

“Dat merken we heel duidelijk. De belangstelling voor Brazilië is enorm afgenomen vanuit het Nederlandse bedrijfsleven. Waar we rond 2012 makkelijk grote aantallen bedrijven konden werven voor een economische missie is dat nu eigenlijk heel lastig.

”Ondernemers lezen ook de krant, die zien allemaal negatieve berichtgeving over Brazilië en maken dan een andere keuze.”

Logisch, maar mijn boodschap is: Brazilië is een heel groot land, dus er zijn heel veel dingen die niet goed gaan, en zijn er heel veel dingen die wel goed gaan. Per saldo heb je nu een negatieve economische groei, maar dat wil niet zeggen dat de goede dingen niet interessant meer zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven. Sinds de crisis eigenlijk uitbrak zo’n twee jaar geleden hebben we onze koers gewijzigd en zijn we actiever gaan werven in Nederland, om ook daar het verhaal te vertellen over wat er in Brazilië nou aan de hand is en dat er ook nog sectoren zijn waar je nog steeds heel goed zaken kan doen. Sectoren waar hier nog steeds veel in wordt geïnvesteerd zijn bijvoorbeeld de logistieke sector, de landbouwsector, de gezondheidszorg, en ook op het gebied van technologie en innovatie gaat het best wel goed.”

De politieke situatie in Brazilië is redelijk instabiel geweest. Na het afzetten van oud-president Dilma Rousseff, is momenteel Michel Temer aan de macht. Deze machtswisseling is zeker niet geruisloos gegaan. In hoeverre merkt u iets van de politieke instabiliteit in Brazilië, en wat zijn de belangrijkste economische veranderingen onder Temer ten opzichte van Rousseff?

“Ik zou zeggen dat we de ergste instabiliteit achter de rug hebben. Deze regering is klaar om maatregelen te nemen die hoognodig zijn. Zo zijn hervormingen van pensioenen, hervormingen op het gebied van arbeidsrecht heel belangrijke en ingrijpende beslissingen die men heel lang voor zich uitgeschoven heeft, maar die deze regering nu waarschijnlijk wel gaat nemen. De bescherming van de werknemer is enorm groot in Brazilië, dat is niet altijd even gunstig voor de werkgelegenheid en dat maakt ook de kosten van iemand inhuren erg hoog. Er zal nog wel wat meer gedaan moeten worden, zeker aan het zeer ingewikkelde belastingsysteem, maar ik verwacht dat dat te groot is om nu door deze regering gedaan te worden in de korte periode die ze hebben. Een hindernis voor deze regering is wel het toch zeer gefragmenteerde politieke landschap. Er zijn heel veel kleine partijen, daardoor is het heel moeilijk voor de regering om het land te besturen en hervormingen er door heen te krijgen.”

Corruptie is een wijdverbreid probleem in Brazilië. Op de Corruption Perception Index staat Brazilië 76ste van de 168 landen met een score van 38 (alle landen met een score onder de 50 heeft een serieus probleem op het gebied van corruptie in de publieke sector). Kunt u iets vertellen over corruptiebestrijding, is dit een belangrijk punt van de regering?

“Nee, ik heb nog geen echte maatregelen voorbij zien komen die dat aanpakken. Er is één maatregel die wel belangrijk is: het is veel minder makkelijk geld te accepteren voor politieke partijen. Politieke partijen moeten veel transparanter worden in de wijze waarop ze hun middelen hebben verkregen. Toevallig hebben we hier een paar weken terug gemeenteraadsverkiezingen gehad, en deze wet heeft een enorme deuk aangebracht in de fondsen van partijen. Daar zie je dus aan dat het eigenlijk een heel effectieve maatregel is. Dat is een positief iets. Buiten deze maatregel heb ik nog geen maatregelen voorbij zien komen.”

Zijn er bepaalde zaken die jullie aan Nederlandse ondernemers die zich op Brazilië richten adviseren op het gebied van corruptie en transparantie?

“Uiteraard, dat doen we altijd. Van corruptie moet je natuurlijk wegblijven, hoe moeilijk dat ook is. Je begeeft je dan in een moeras waar je niet meer uit komt. Wij kennen gelukkig ook voldoende bedrijven die daarvan weggebleven zijn en toch succesvol zijn. Naast corruptie vinden wij dat je ook altijd moet kijken naar je maatschappelijke verantwoordelijkheid. Brazilië is een heel complex land met betrekking tot bijvoorbeeld milieu, ontbossing, minderheidsgroepen, arbeidsrecht etc. Je kan je vingers branden aan een heleboel van dat soort zaken, dus wat wij voor advies geven aan bedrijven is:

”bereid je goed voor, zorg dat je een goede advocaat hebt die je helpt voorkomen dat je in allerlei valkuilen trapt.”

Vooropgesteld: als je dat eenmaal allemaal goed op orde hebt, dan is het ook wel echt goed zaken doen hier.”