IT een bedreiging voor de accountancy sector? Echt niet!

De toekomst voor de accountancy sector ziet er schitterend uit, ook al voorspelt het World Economic Forum het einde ervan in 2020. De huidige snelle ontwikkelingen in de maatschappij  en met name die van de IT zouden daar debet aan zijn. Met andere woorden zal de accountancy sector actief moeten inspelen op de door het World Economic Forum gesignaleerde maatschappelijke ontwikkelingen, anders krijgt het inderdaad gelijk. Natuurlijk gaan de ontwikkelingen in IT razendsnel. Als je kijkt naar de ontwikkeling in de robotica zoals bijvoorbeeld Sophia, een robot die recentelijk burgerrechten heeft gekregen in Saudi Arabië^[1]. Een robot die volledig gebouwd is vanuit het kunstmatige intelligentie perspectief en die allerlei vragen kan beantwoorden die niet van tevoren zijn geprogrammeerd. Of naar Molly, een robot die gebouwd is door het Maastrichts UMC+ en die zelfstandig een diagnose kan stellen en medicatie kan voorschrijven aan hartpatiënten. En wat te denken van een supermarkt zonder kassa’s en toezicht. Zelflerende en zelfstandig werkende robots dus.

Kunnen we wellicht dit soort robots in de toekomst ook gaan gebruiken voor de werkzaamheden van de accountant? Op mijn vraag aan een examenkandidaat welke vraag zij zou stellen als zij bij een gesprek over de accountantscontrole met de CFO van een organisatie geconfronteerd zou worden met een ‘Sophia’ die een volledige toegang tot het geautomatiseerde informatiesysteem van de organisatie heeft, antwoordde zij met een wedervraag. ‘Mijnheer Verkruijsse, u denkt toch niet dat ik alleen naar het gesprek ga? Ik neem natuurlijk mijn eigen Sophia mee, trouwens die heet Patrick en die kan dan gezellig met Sophia keuvelen’. Deze kandidate, overigens volledig geslaagd, zette mij als examinator toch even met een mond vol tanden.

Een vaak gehoord begrip in verband met de snelle ontwikkelingen is singularity. Singularity komt van het Latijnse woord singulus dat buitengewoon of eenig in zijn soort betekent. Singularity wordt in verschillende takken van wetenschap gehanteerd wanneer sprake is van het niet van toepassing zijn van de normaal geldende regels. Ray Kurzweil, een van de directeuren van Google, een vooraanstaand futuroloog met een track record van vele accurate voorspellingen en mede oprichter van de The Singularity University definieert in zijn bestseller “The singularity is near”^[2] singularity als: a future period during which the pace of technological change will be so rapid, its impact so deep, that human life will be irreversibly transformed

De start van die transformatie legt Kurzweil bij het moment dat de computers intelligenter zijn dan de mens, welk moment hij legt in 2029. Hij stelt dat vanaf dat moment alle technologische vooruitgang en met name die in de kunstmatige intelligentie zal leiden tot machines die slimmer zijn dan de mens. Dat dergelijke ontwikkelingen momenteel sterk in de belangstelling staan blijkt wel uit de recente publicaties in het Financiële dagblad De financiële robot komt er, ooit^[3]; Retail Inspiratie Robotisering^[4]; Op blockchain safari in China^[5] en Na jaren is hij er echt: de digitale accountant^[6].

“Accountants zijn als geen ander bedreven in het geven van de gevraagde zekerheid. In het begin was het alleen zekerheid geven bij financiële data, tegenwoordig wordt zekerheid gegeven bij veel meer zaken, waaronder geautomatiseerde systemen.”

Op basis van het bovenstaande en aangevuld met mijn beschrijving van het begrip singularity, kom ik tot de volgende omschrijving van het begrip: Singularity is de toekomstige periode waarin door maatschappelijke en technologische ontwikkelingen de op dit moment geldende wetmatigheden en regelgeving ontoereikend zijn zowel naar doelstelling als naar toepassingsmogelijkheid.

De vraag naar betrouwbaarheid van informatie en data neemt alleen maar toe. De vraag is of het wel reëel is om zonder verder onderzoek de informatie en data verkregen vanuit de automatisering te gebruiken in besluitvormingsprocessen. Accountants zijn als geen ander bedreven in het geven van de gevraagde zekerheid. In het begin was het alleen zekerheid geven bij financiële data, tegenwoordig wordt zekerheid gegeven bij veel meer zaken waaronder geautomatiseerde systemen door het afgeven van Standaard 3402 verklaringen en hun betrokkenheid bij het afgeven van keurmerk certificaten van de Stichting Zeker Online^[7]. Deze certificaten kennen een grotere, toekomstgerichte zekerheid dan de Standaard 3402 verklaringen die alleen naar de verstreken periode kijken.

Door de snelle IT ontwikkelingen wordt het steeds eenvoudiger om data tussen systemen uit te wisselen. Hierdoor komt de weg vrij voor een paradigma shift, te weten van document uitwisseling naar data uitwisseling. Als alle data eenvoudig tussen systemen uitgewisseld kunnen worden is het opbouwen vanuit die data naar de benodigde informatie in het kader van bijvoorbeeld besluitvorming eenvoudig. Maar dan moeten die data wel een gelijkwaardig niveau van zekerheid kennen. Dit impliceert dat er een shift in de verklaringen van de accountant gaat plaatsvinden en wel van de zogenaamde beeld-verklaring naar een data-level-assurance verklaring. De verklaringen die de accountant gaan afgeven zijn alleen op de individuele data gericht en kunnen daardoor alleen het betrouwbaarheidsaspect juistheid dekken.

Door de huidige snelle ontwikkelingen in de technologie en de verwachtingen dat die snelheid van ontwikkeling alleen maar verder zal toenemen, is het mogelijk een ‘Framework of Continuous Control’^[8] te realiseren. De werkzaamheden van de internal audit functie zullen stevig worden uitgebreid ten koste van die van de external audit functie. Dit betekent dat er een revolutionaire omwenteling is in het denken van managers, stakeholders, toezichtshouders en auditors. Hiermee wordt het singularity point voorbij gegaan, maar op ieder singularity point is er sprake van een revolutionaire omwenteling. Immers, in de periode die volgt op het singularity point zijn de wet- en regelgeving absoluut niet gelijk aan die welke golden in de periode vóór het singularity point.

Deze snelle ontwikkeling wordt ook door het kabinet erkend getuige de recentelijk gepresenteerde Digitaliseringsstrategie^[9] , waarmee het kabinet inspeelt op de snelheid van de digitalisering en de impact daarvan op de samenleving. Al met al kom ik tot de conclusie dat de toekomst van de accountancy sector er schitterend uitziet, tenminste als die sector mee gaat met de snelle ontwikkelingen in de IT. De accountancy sector heeft iets van de godheid Janus, de Romeinse god van begin en einde en die werd afgebeeld met twee gezichten, ieder de ander kant uitkijkend. Als de accountancy sector alleen naar de achter ons liggende periode blijft kijken, krijgt het World Economic Forum gelijk. Kijkt ze juist vooruit en grijpt het de IT ontwikkelingen aan om eveneens in ontwikkeling te gaan richting data level assurance, dan ligt er een schitterende toekomst in het verschiet.

^[1] https://youtu.be/Io6xuGmS5pM
^[2] Kurzweil, R. (2006), The singularity is near, Penquin Books, New York, 2006.
^[3] Door André de Vos: De financiële dienstverlening is in hoog tempo geautomatiseerd. Maar op de financiële robot die al uw geldzaken regelt, is het nog even wachten. Financiële Dagblad 25 augustus 2018
^[4] Door René Repko: Een verslag over robotrestaurants, onbemande boekwinkels en supermarkten waar de winkel ook distributiecentrum is. Financiële Dagblad 25 augustus 2018
^[5] Door Carl Rhode: Alle soorten afspraken en transacties worden er radicaal inzichtelijk en transparant. Financiële dagblad 25 augustus 2018
^[6] Door Jeroen Piersma: Wat voorheen een tijdrovende klus was, is nu een kwestie van een druk op de knop. Financiële Dagblad 1 september 2018
^[7] https://www.zeker-online.nl/
^[8] Verkruijsse, J.P.J. (2015), Met continuous monitoring naar continuous data level assurance; de volgende stap in interne beheersing, MAB oktober 2015
^[9] Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (2018), Nederlandse Digitaliseringsstrategie, Den Haag, 16 juni 2018.