Interview met prof. dr. Anna Gold

In het artikel “Auditor Errors: Avoid Like the Plague or a Learning Opportunity” schrijft Anna Gold, samen met Philip Wallage, Oscar van Mourik, en Arnold Wright, over hoe accountants(organisaties) met fouten omgaan en hoe zij daarvan kunnen leren.

Kunt u iets over uzelf, uw huidige functie en uw loopbaan vertellen?

Op dit moment ben ik hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hier geef ik colleges in auditing-vakken aan derdejaars bachelor- en masterstudenten. Daarnaast houd ik mij ook veel bezig met onderzoek. Ik probeer dit in mijn colleges terug te laten komen, door de balans te vinden tussen theorie en wat er daadwerkelijk gebeurt in het wetenschappelijke circuit. Ik ben geïnteresseerd in het gedrag van accountants, dat beïnvloed wordt door veel verschillende factoren. Zo ben ik op dit moment bezig met een onderzoek naar de driehoeksverhouding tussen accountant, management, en de auditcommissie. Een deel van mijn onderzoek focust zich op hoe accountants omgaan met fouten.

U schrijft in het artikel “Auditor Errors: Avoid Like the Plague or a Learning Opportunity?” dat er een verschil is tussen het begaan van een fout en het begaan van een overtreding. Denkt u dat het mogelijk is voor accountantskantoren om duidelijk te kunnen onderscheiden wanneer er door iemand een fout wordt gemaakt of wanneer er door iemand een overtreding wordt begaan?

Er is zeker een belangrijk verschil, maar deze onderscheiding wordt, helaas, niet altijd gemaakt. Een fout is een situatie waarin de persoon wel het juiste doel wilde bereiken, maar door een onbedoelde handeling daar niet in geslaagd is. Een overtreding is daarentegen een handeling die wel degelijk bedoeld is. Het zal niet altijd mogelijk zijn om een onderscheid te maken. In extreme gevallen zullen accountant overtredingen zelfs verdoezelen tot een fout. Echter, ik denk niet dat dit vaak voorkomt. Ik denk dan ook niet dat dit het grootste probleem is. Een vaker voorkomende situatie is dat een accountant onbewust, de regels of standaarden verkeerd toepast in de praktijk. Juridisch gezien spreken we dan weliswaar van een overtreding. Echter, de overtreding onbedoeld, en hiervan kunnen zowel het individu als ook de organisatie van leren. Hierdoor ontstaat wel een grijs gebied.

“Fouten maken is menselijk. Het belangrijkste is dat we erover durven te praten en ervan kunnen leren.” 

Dan is er nog een andere reden waardoor verwarring kan ontstaan: het begrip “fout” versus het begrip “risico”. Het controleproces gaat voor een groot deel over het inschatten van risico’s. Hoe hoog is het risico van een materiële afwijking in een bepaalde post? Dit wordt bepaald aan de hand van informatie, die op dat moment beschikbaar is. Op een later tijdstip en met meer informatie had men het risico mogelijk veel hoger ingeschat. In het geval van een inspectie door de toezichthouder kijkt de AFM kijkt vaak maanden of zelfs jaren later, naar een dossier en interpreteert dan de risico-inschatting als een fout of zelfs een overtreding. Dit voorbeeld laat zien hoe moeilijk het is om onderscheid te maken tussen risico’s, fouten en overtredingen.

Bent u van mening dat er een gevaar dreigt voor accountants om te harde sancties opgelegd te krijgen voor het begaan van een fout die als overtreding beschouwd wordt, maar waar nooit sprake is geweest van opzettelijk handelen? Kunt u dit toelichten?

De verwachting dat je gestraft wordt voor het maken van fouten bepaalt je handelingswijze en openheid bij fouten. De sector zit nog steeds te diep in de mindset dat een fout iets vervelend is. Er zijn veel preventieve maatregelingen, maar er is weinig begrip voor het menselijke aspect van het beroep. Het moet mogelijk zijn om een fout toe te kunnen geven, zonder dat het bedrijf dit meteen als een overtreding gaat beschouwen.

Op het moment dat je bang bent voor de consequenties bij het maken van een fout, ga je er alles aan doen om de fout te verdoezelen. Hierdoor voorkom je echter de mogelijkheid om te leren van je fouten, je negeert immers iets wat mis is gegaan. Je voorkomt bovendien in alle opzichten de mogelijkheid om ook op organisatieniveau van fouten te leren. Enkel als je er open over bent, kunnen door de organisatie de dieperliggende oorzaken van de fout worden geanalyseerd en eventuele systeemfouten worden verbeterd. Gebeurt dit niet, dan kunnen anderen niet leren van de gemaakte fout. Dit is een belangrijke boodschap die tegenwoordig steeds meer begint door te dringen bij bedrijven. Er wordt gewerkt aan een cultuur van leren.

Moeten studenten die aan het begin staan van hun accountants carrière vrezen voor het maken van fouten op de werkvloer? Hoe moeten ze hiermee omgaan?

Uit ons onderzoek blijkt dat je als trainee of assistent accountant amper bang hoeft te zijn om fouten te maken. Je zit nog in een leertraject en dat wordt ook erkend door je omgeving. Je klimt echter al vrij snel omhoog richting supervisor. Hier wordt het uiteraard steeds gevaarlijker om fouten te maken. Er wordt dan met minder begrip naar gekeken. Tegelijkertijd, hoe hoger de functie, hoe meer je een goed voorbeeld dient te zijn: Een manager of partner zou juist over zijn of haar fouten moeten praten, om zo de drempel voor het toegeven van fouten laag te houden. Fouten maken is immers menselijk. Het belangrijkste is dat we erover durven te praten en ervan kunnen leren. Wat dus vooral belangrijk is als startend accountant, is bewust zijn dat iedereen fouten maakt en er vooral over te praten. Fouten kunnen een nuttige les zijn voor de toekomst, niet alleen voor jezelf maar ook voor anderen. Je zult misschien bij een fout niet meteen naar je partner rennen, maar ook het praten met collega’s zorgt ervoor dat er een cultuur ontstaat waarin fouten toelaatbaar zijn. Zolang een fout tot een leermoment leidt, zal de omgeving er positief op reageren.

Ben jij geïnteresseerd in actuele topics binnen de accountancy sector? Wil jij je potentiële toekomstige werkgever ontmoeten? Registreer jezelf voor Accounting Insight 2019!