Interview Bob Homan – CIO ING

For the English version, click here.

ING is een multinationale bank- en financiële dienstverlener met hoofdkantoor in Amsterdam, Nederland. Het biedt een breed scala aan diensten, waaronder retail- en commercieel bankieren, vermogensbeheer en verzekeringen. ING staat bekend om zijn innovatieve digitale bankoplossingen en is actief in tal van landen in Europa, Amerika en Azië. Het bedrijf legt de nadruk op duurzaamheid en klantgerichte diensten en heeft een sterke aanwezigheid in de wereldwijde financiële sector.

Welke studie heeft u gedaan en waarom?

Ik heb economie gestudeerd in Amsterdam, waarmee ik in 1992 klaar was. Ik ben daarna een jaar in het leger geweest, want dat was toen nog verplicht. Daarna ben ik in de beleggingswereld beland. Dat was echt bij toeval, want ik had eerst nauwelijks interesse in beleggen. Ook was de arbeidsmarkt vrij zwak na militaire dienst, maar uiteindelijk ben ik via een uitzendbureau terecht gekomen bij de Postbank. In deze tijd werd beleggen voor particulieren net populair. In deze periode was de aandelenemissie van KPN; particuliere beleggers kregen toen nog 2,5 gulden korting op het aandeel ten opzichte van institutionele partijen, een populaire keus voor particuliere beleggers. Vanaf dat moment gingen particuliere beleggers massaal beleggen. Ik vond dat werk en die materie gelijk heel leuk en ben er geleidelijk in verder gegaan. Toen ben ik bij een vermogensbeheerder gaan werken, om echt te leren waar je op moet letten. Vervolgens heb ik 9 jaar bij Westland Utrecht gewerkt, een dochteronderneming van ING. Het werk was in principe hetzelfde als hier bij ING: beleggen met het geld van de klanten. Ik was toen ook manager van een afdeling; zo had ik een aantal commerciële teams onder me. En toen ben ik, intussen 16 jaar geleden, overgestapt naar ING. Ik ben daar beland dankzij de stichting van het effectenbewaarbedrijf van Westland Utrecht. Ik zat in dat bestuur en daar zat ook een ING’er in. Hij gaf aan iemand te zoeken voor een nieuwe afdeling. Zo ben ik daar terecht gekomen en dat doe ik nu 16 jaar. De financiële inhoud met een klein beetje managen vind ik de meest interessante combinatie.

Wat doet een CIO bij ING?

Ik vind het best moeilijk om precies te vertellen wat ik op een dag doe, maar over het algemeen ziet het er als volgt uit: vergaderingen, bepalen van ons beleggingsbeleid en uitwisselen van transacties. Ook zit ik in een aantal commissies die gaan over de globale asset allocatie (aandelen vs obligaties), specifieke sectoren, en een ander over obligaties. Eens in de maand komt dat samen in een commissie waarvan ik de voorzitter ben en hier worden de besluiten genomen. Besluiten als: ‘’we gaan nu meer in IT-aandelen’’. Dus ik bemoei me erg met het hele beleggingsproces, maar ook met de coördinatie met België en Luxemburg, waarmee we in een afdeling zitten. We hebben met de Benelux een gezamenlijke asset allocatie, dezelfde instrumenten (dezelfde aandelen en obligaties waar we uit plukken), maar we hebben wel andere portefeuilles en andere beheerders. Dat vind ik heel goed, want dan heb je onderling ook concurrentie en ten tweede zorgt het er ook voor dat het verantwoordelijkheidsgevoel, veel groter is. We hebben nu het beleggingsbeleid van ING gecentraliseerd tot 1 afdeling.

Wat dat betreft is communicatie heel belangrijk. Wij doen elke ochtend een meeting met de afdeling waarbij alle private bankers in Nederland en het Nederlandstalige deel van België kunnen inbellen. Dan discussiëren we alle economische ontwikkelingen (inflatiecijfers en dergelijken). Met de analisten bespreken we de cijfers van de bedrijven die we in ons portefeuille hebben zitten. En we bespreken of we aan de hand van deze cijfers een positie moeten behouden of juist verkopen.

Hoe werken die commissies in de Benelux samen?

We hebben er bewust voor gekozen dat de commissies redelijk neutraal zijn qua landen. We hebben in Nederland 33 mensen, België kleine 20 en in Luxemburg maar 5. Het valt mij vaak op dat Nederlanders de grootste mond hebben. Dat merk je daar ook. Het goede van Nederlanders qua beleggen, is dat wij beslissingen durven te maken. In sommige andere landen hebben mensen altijd wel goede ideeën, ‘’maar het kan wel altijd misgaan’’ zegt men dan. Ja, het kan altijd misgaan, maar dat hoort bij beleggen. Maar je moet wel een beslissing durven maken en ervoor gaan. Toen we gingen fuseren, zei ik dat ik het graag wilde gaan leiden. Niemand uit België of Luxemburg had daar bezwaar tegen. Ook omdat ze daar toch dat directe karakter missen.

Wat voor mentaliteit is nodig om bij ING te werken?

Je hebt eigenwijze karakters nodig die echt een mening hebben over zaken, maar tegelijkertijd moet je wel flexibel kunnen zijn. Dus eigenwijs maar toch formeren naar de groep. Ik heb bijvoorbeeld soms een voorkeur voor een bepaalde aanpak, maar als er niemand het met mij eens is, dan houdt het uiteindelijk op en ga ik het idee niet in mijn eentje doordrukken. Je moet heel eigenwijs kunnen zijn, maar toch kunnen confirmeren als er een beslissing is genomen en dat duidelijk communiceren.

Welke vaardigheden/waarden zijn belangrijk als CIO bij ING?

Ik doe dit al best lang, wat mij verbaast is dat er weinig mensen zijn die aan mijn stoelpoten zagen. We doen hier ook aan ‘’succession-planning’’, en voor mijn rol is er eigenlijk niemand. Dat is voor mij best lekker. Voor mijn rol als belegger is het belangrijk om inhoudelijk te zijn en goed om te kunnen gaan met onzekerheden. In tegenstelling tot andere producten van een bank zoals hypotheken, wat volledig rationeel meetbaar en volkomen duidelijk is, neem je als belegger beslissingen die onzeker zijn en waarvan de uitkomst ook onzeker is. Dat vinden veel mensen moeilijk, mensen die dat wel goed kunnen hebben vaak weinig management skills. Dus er is weinig concurrentie op het vlak beleggers die het leuk vinden om te kunnen managen. Een andere pijler is dat je communicatief sterk moet zijn en dat je goed moet kunnen uitleggen aan de mensen om je heen. Of dat nou klanten, medewerkers of media zijn maakt niet uit. Ik denk dat die eigenschappen in mijn rol belangrijk zijn.

Je hebt eigenwijze karakters nodig die echt een mening hebben over zaken, maar tegelijkertijd moet je wel flexibel kunnen zijn.

Moet je aan klanten uitleggen waarom aandelen dalen?

Ligt eraan wat onze visie is, als wij heel positief waren en onverwacht beland je in een recessie. Een recessie is eigenlijk het enige moment dat je je aandelen zou moeten verkopen, eigenlijk moet je ze verder altijd behouden. Of eigenlijk moet je ze altijd behouden want die recessie voorspel je toch nooit. Dat is natuurlijk het spel, dan wordt er een recessie voorspeld en dan komt hij niet. Als je dan iedere keer je aandelen verkoopt dan had je heel veel rendement misgelopen. Dus misschien maak ik liever een keer een recessie mee dan dat ik 10x anticipeer op een recessie die nooit komt. Tijdens een recessie wil je wel onderwogen in aandelen zitten zodat je wel een verhaal naar de klant hebt. Dan gaat de markt naar beneden en wij ook, maar we winnen in ieder geval relatief een paar procent ten opzichte van de benchmark omdat we een paar maatregelen hebben genomen. Zo hadden wij in 2022 echt een goed jaar, het was voor aandelen een zwak jaar vanwege de rentestijgingen. Ik denk dat de beurzen uiteindelijk maar 15% daalden maar tussentijds was het wel heftiger. Toen hadden wij een outperformance van 5%. Dan gaan klanten ook 10% naar beneden maar heb je wel een goed verhaal. Dan communiceer je naar de klanten dat ze niet moeten zeuren, want een daling hoort er ook gewoon bij. Als je daar niet tegen kan, kun je beter stoppen met beleggen. En eigenlijk vertellen onze adviseurs dit ook altijd van tevoren. We hebben ook diverse crises gehad, ik begon in 2008 hier gelijk met een crisis. Het leuke van het beleggingsvak is wanneer het heel goed gaat en je beleggingen in waarde stijgen, dan hoef je minder hard te werken en vind iedereen je goed. Maar wanneer de markt naar beneden gaat en je relatief slecht presteert, moet je keihard werken, heb je gezeik aan je kop en vindt iedereen je een klootzak.

Beleggen is veel inhoudelijk, veel overleggen met mensen uit het team en afstemmen met private banking, wat een belangrijk distributiekanaal voor ons is. Maar beleggen gaat over veel meer. Bijvoorbeeld op duurzame wetgeving verandert er heel veel, zo moeten je portefeuilles aan een aantal eisen voldoen. Maar we moeten ook veel afstemmen met marketing. Zelf schrijf ik verder veel columns, doe ik podcasts en geef ik presentaties. Daar ben ik ook veel tijd aan kwijt.

Voor mijn rol als belegger is het belangrijk om inhoudelijk te zijn en goed om te kunnen gaan met onzekerheden.

Wat wordt er verwacht van een analist die onder u werkt?

De analist moet analytische vaardigheden hebben maar ook een generalist zijn. Analisten moeten uiteindelijk zelf een bedrijf gaan beoordelen. Ze moeten kunnen schrijven. We verwachten van elk aandeel dat we bezitten dat ze daarover een rapport schrijven. Daarin staat kort wat het bedrijf doet en waarom ze het een goede belegging vinden of niet. Ze moeten communicatief sterk zijn. Want als ze een aandeel aantrekkelijk vinden, moeten ze het aan de portefeuillemanager verkopen. Het is bij ons dan ook een samenspel tussen de analisten en de portefeuille managers. Welke aandelen komen in de portefeuille is een vraag waar ze zich uiteindelijk mee bezig houden. Je moet ook besluitvaardig zijn, wat een aantal toch lastig blijft vinden. Maar ik wil duidelijk van de analisten horen wat je wil kopen. Besluitvaardigheid is dan ook heel belangrijk.

Hoe kijkt u naar CBDC’s?

Positief, het chartale geld is er sneller uit gegaan dan iedereen verwachtte, vooral in Nederland. Dus ik denk dat het heel goed is dat er daar een alternatief voor komt. Net als in het verleden, dat je chartaal geld hebt, waarbij je iets in je wallet hebt zitten waarmee je zonder tussenkomst van een bank dat 10-tje aan iemand anders geeft, maar dan digitaal via een digitale currency. Soms wil je misschien dingen stiekem doen. Stel je voor, in het geval dat je een cadeautje voor je vrouw zou willen kopen maar zij heeft al gezien dat er geld van mijn rekening is afgeschreven. In zo een geval is zo een wallet denk ik harstikke efficiënt. Dat lijkt me prima, zonder dat een bank betrokken is bij het proces. Ik ben niet zo een cryptocurrency believer. Ik heb ooit een column geschreven over dat sommige mensen niet meer helemaal mee kunnen gaan met de hedendaagse techniek, en dan toch het gevoel hebben dat ze zich met crypto beschermen. Misschien dat men met een digital euro, dat gevoel ook zal hebben.

Hoe kijkt u naar het idee dat een CBDC programmeerbaar kan zijn? Bijvoorbeeld met ingebouwde prikkels zoals geld met een houdbaarheids datum of rentes die verschillen per individu?

Ja, dat soort trucs zou je kunnen uithalen, maar dat lijkt me niet wenselijk. Ik zie het echt als een vervanging van het chartale geld. Vorige week was er een pinstoring waarbij er een heleboel supermarkten klanten weer naar huis moesten sturen. Nou, als iedereen zo een wallet heeft, heb je daar geen last meer van, want dan heb je een alternatief. Dus ik zie eerder die toepassing, dan een centrale bank op die manier beleid probeert te voeren. Dat moet je in mijn ogen gewoon via rente doen en dat men op zo een CBDC-wallet gewoon geen rente moet geven. Daar is een bankrekening voor en daar is het krediet systeem op gebaseerd. CBDC’s moet je echt zien als chartaal geld, zo kijk ik er in ieder geval tegenaan.

Hoe kijkt u naar nieuwe opkomende Fintech-bedrijven als Revolut en Bunq? Ziet u dat als concurrentie of zorgt het juist voor een versterkende positie van traditionele banken?

Ik denk dat het prima naast elkaar kan bestaan. 10 jaar geleden, dacht ik ‘’oei’’, bij een bank zitten er altijd winstgevende en minder winstgevende onderdelen en juist met fintech zat het onderdeel waar de marges goed zijn. Dan ga je daarop concurreren en de andere takken laat je lekker liggen. In dat geval kan je bepaalde takken goedkoper doen, want dat is het hoge marge onderdeel wat de rest subsidieert. Dus daardoor dacht ik ‘’oei’’, dit kan echt voor een revolutie zorgen. Intussen zijn we 10 jaar verder en vind ik het maar mondjesmaat en vind ik ook de fintechs die er ooit waren (of zijn) nu steeds meer op een bank lijken. Dit komt waarschijnlijk door allerlei regelgeving die er is gekomen. Het verschil is niet enorm en nu doen wij nu dezelfde dingen als een fintech. Dus nee, ik vind de bedreiging voor banken kleiner dan dat ik oorspronkelijk gedacht had. Ik vind dat er prima banken naast fintechs kunnen bestaan, zeker op product niveau. Tegenwoordig zijn er platforms voor lending, ik vind het heel goed dat er ook wat concurrentie is, want er zijn in Nederland maar een beperkt aantal banken. Het houdt het concurrentieveld beter, maar ik zie het niet als een echte bedreiging. Het houdt de banken wellicht ook scherp over kosten.

Wat is uw opinie over Stockpicking vs ETF beleggen voor particuliere beleggers? En is er een middenweg zoals beleggen in ETF’s die een sector dekken?

Als ik een particuliere investeerder zou zijn, zou ik denk ik eerder voor de ETF’s gaan, omdat stock picking toch wel moeilijk is. Bij ING hebben we een combinatie, maar over het algemeen proberen we zoveel mogelijk aan stockpicking te doen. In onze portefeuilles hebben we wel een aantal ETF’s zitten. We hebben bijvoorbeeld standaard een obligatie ETF en een aandelen ETF in een portefuille zitten om heel snel asset allocatie te kunnen bijsturen. Dus als we overwogen in aandelen willen gaan zitten, verkopen we de obligatie ETF en hoeven we niet alles uit te rekenen, welke aandelen we moeten kopen, hierdoor kunnen we dus vrij snel schakelen. Daarom we hebben altijd wel een percentage ETF’s erbij. Ook kunnen wij zelf spreiden over Amerikaanse en Europese aandelen en aandelen in emerging markets. Maar het grootste deel van de emerging marktets aandelen (Japanse en smallcaps), die kunnen wij niet zelf stockpicken, daar hebben we te weinig analisten voor. Dus die kopen we via actieve fondsen (waarbij een manager denkt een outperformance te kunnen halen) of via een ETF als we toch een positie willen in die markt.

We zijn long-only beleggers en de manier hoe wij gestructureerd zijn laat ons ook niet toe om short te gaan. We gaan nooit short en we hedgen ook niet via opties, want in mijn ogen kost dat alleen maar geld. In de afgelopen tijd hebben we wel een outperformance laten zien. Tijdens de eerste 10 jaar dat ik hier zit, kwam dat vooral door de asset allocatie (goed zitten met aandelen versus obligaties) en actief zijn in de juiste sectoren. Vooral in de IT heeft dat de eerste 10 jaar goed uitgepakt. Maar de laatste paar jaar verdienen wij meer op stock selectie dan op asset allocatie. En dat komt denk ik door de dispersie tussen verschillende aandelen, die was na de financiële crisis heel laag. Alles ging met dezelfde beweging omhoog of omlaag, er was weinig onderscheid tussen sectoren en aandelen. Maar die dispersie is nu enorm. Het ene aandeel vliegt 20% omhoog en de volgende gaat 20% naar beneden. In dat geval is er als stockpicker net wat meer te verdienen dan in het geval dat alles met 5% stijgt. Tuurlijk waren er altijd wel verschillen, en daar zijn ook statistieken van hoe groot de dispersie is tussen de aandelen, maar die dispersie is nu wel heel groot. Dus er is nu in ieder geval de kans voor stockpickers om het goed te doen.

De afgelopen tijd outperformt de ‘’Magnificent 7’’ de S&P500, wat is uw kijk hierop?

Dat is denk ik waarom heel veel actieve beleggers achterblijven op de benchmark. Omdat in de index, de ‘’Magnificent 7’’, al een heel grote weging hebben. Dus als je dan een nieuwe investering doet, kies je voor aandelen buiten de Magnificent 7. Vanwege de gedachte, ‘’die zijn al 30% gestegen’’, kies ik andere aandelen die een kleinere weging hebben in de benchmark. Die wil je dan in je portefeuille, maar dan moet je automatisch ergens ook dingen gaan onderwegen. En dan kiezen ze vaak iets vanuit de Magnificent 7, dat moet je niet doen. Wij zijn nog overwogen in de Magnificent 7, ook nu nog, ondanks dat ze zo zwaar in de index zitten. Behalve Tesla, die hebben we niet, dat was vorig jaar een tijdje best vervelend. Dit jaar hebben we er heel veel baat bij.

Alleen al in de duurzame portefeuille hebben wij 4.5% in Nvidia. In de duurzame benchmark is de weging 0%. Dat aandeel is meer dan verdubbeld dit jaar, dus daar verdien je relatief enorm veel geld op. Daar had ik laatst ook een column over geschreven, dat het bijna wel een hedgefund lijkt, op de manier dat je het runt ten opzichte van je benchmark. Als je aandelen als Nvidia die een groot rendement hebben, wel of niet in je portfolio hebt, kan dat een enorm verschil creëren ten opzichte van anderen. Maar ik vind dat juist heel leuk. Al moet ik zeggen, dat ik beter ben in asset allocatie dan in stock selectie.

Hoe onderscheidt ING zich als werkgever in de sector?

Zoals ik nu tegen ING aankijk, keek ik al tegen ING aan toen ik er nog niet werkte. ING heeft een wat dynamischer imago. Het is een bank voor iedereen waar we alles hebben: van private banking tot een vluchteling die een rekening opent. Ik ben misschien biased, maar ik denk dat we dat imago wel zo uitstralen. We liepen ook voor op technologie, maar nu hebben de concurrenten ook een mooie app. En daarnaast hebben we ook een wat lossere cultuur vergeleken met anderen.

Heeft u nog tips voor studenten?

Probeer ergens goed in te worden. Veel studenten die een bedrijf binnenkomen, willen gelijk de verantwoordelijkheid krijgen. Die verantwoordelijkheid verwachten ze als na een jaar te krijgen, soms kan dat niet en moet je een beetje zitvlees hebben. Tegelijkertijd met dat zitvlees, zeg ik, doe dat in dat vak waarin je goed bent. Maar wissel wel een keer van werkgever, je kan ieder jaar wel vragen voor loonsverhoging maar de echte stappen maak je als je een keer overstapt. De meeste mensen die ik ken, die het meest verdienen, zijn niet overgestapt van marketing naar volgende keer weer iets anders, maar die hebben wel duidelijk een specialiteit gekozen. Het is denk ik ook wel lekker als je iets goed kan waar in je je kan onderscheiden van je collega studenten en daarin jezelf te ontwikkelen.

Wat ik vroeger wel goed kon, was presenteren voor groepen. En toen ik wat jonger was, werd dat op de universiteit niet aangeleerd. Er waren heel weinig mensen die daar een beetje handig in waren. Nu krijgen studenten dat wel mee, maar ik had dus toen zoiets gevonden. Het aardige is, is als je voor een groep kan presenteren, dichten mensen je ook allerlei eigenschappen toe die daar totaal niet bij horen, maar dan denken zij dat jij ook een goede manager bent, en geven zij jou ook die kans. Misschien is goed presenteren wel een platgelopen pad, maar zoek dan iets anders waarin je je kunt onderscheiden wat echt goed bij je karakter past, want dan houd je het ook het langste vol. Dus iets wat je intrinsiek motiveert en waar je goed in bent, als dat vrij dicht bij elkaar ligt, dan doe je het volgens mij harstikke goed.