Herverdelingsplan financiering van universiteiten stuit op veel verzet

Minister Van Engelshoven (D66) wil de financiering van het hoger onderwijs op de schop nemen. In plaats van het aantal studenten gaat het maatschappelijk nut van opleidingen zwaarder wegen in de financiering van het hoger onderwijs. Geld van alfa-, gamma- en medische faculteiten zal dan moeten worden overgeheveld naar de bètafaculteit. De variabele bekostiging van het onderwijs op basis van studentenaantallen wordt aangepast en wordt vervangen door vaste bekostiging voor onderwijsinstellingen. Een aantal universiteiten verzet zich tegen het plan.

De onderwijsminister van Engelshoven wil dat er meer geld gaat naar bèta en techniekopleidingen, omdat deze fors zijn gegroeid de afgelopen tijd. Ook is er op de arbeidsmarkt veel behoefte aan technisch opgeleid personeel. Het totale budget dat wordt besteed aan onderwijs en onderzoek zal niet significant worden verhoogd. Dit heeft als gevolg dat dit ten koste gaat van andere opleidingen doordat er herverdeling van het geld zal plaatsvinden tussen universiteiten en faculteiten. Om een ‘zachte landing’ mogelijk te maken heeft de minister 41 miljoen extra gereserveerd.

Wat zijn de voor- en nadelen van dit plan?

Brancheorganisatie VSNU is kritisch op het plan en zegt dat de bezuiniging op alfa-, gamma- en medische studies Nederland als kennisland te kort doet. Er is ook de vrees dat faculteiten tegen elkaar worden uitgespeeld, terwijl deze juist de laatste tijd al veel samenwerken. Bètawetenschappers van de Jonge Akademie roepen collega’s op om een petitie te teken tegen dit plan. Ze vinden het schadelijk voor de Nederlandse wetenschap als de groei van de bètafaculteiten ten koste gaan van andere disciplines en op deze manier tegen elkaar worden uitgespeeld.

Universiteiten die naast de alfa-, gamma- en/of medische faculteiten ook nog een bètafaculteit hebben worden voor een duivels dilemma gesteld. Ze willen niet dat de bètafaculteit gaat achterlopen op technische universiteiten die wel extra investeringen doen. Daarentegen willen ze ook niet dat dit ten koste gaat van andere opleidingen waar de werkdruk ook al heel hoog is. Een aantal universiteiten zoals Tilburg University, VU, UvA, Universiteit Leiden, Rijksuniversiteit Groningen en Avans Hogeschool hebben zich al verzet tegen het plan van de minister.

“Zo gaat Tilburg University er volgens deze berekeningen met ruim 4 miljoen euro op achteruit.”

In Nederland is op dit moment een tekort aan technisch geschoold personeel. Dit komt mede doordat de financiering van technische opleidingen achterblijft. Nu is er voor een aantal technische studies een studentenstop waar veel vraag naar is. De technische universiteiten in Eindhoven, Delft en Enschede gaan er in de plannen van minister Van Engelshoven fors op vooruit. Ook gaat de Universiteit van Wageningen er op vooruit en alle andere universiteiten moeten geld inleveren volgens berekeningen van het VSNU (Universiteitenvereniging). Zo gaat Tilburg University er volgens deze berekeningen met ruim 4 miljoen euro op achteruit.

Met dit plan wil de minister de ‘perverse prikkel’ om zo veel mogelijk studenten te werven beperken en hiertegenover meer zekerheid bieden door een hoger vast bedrag te geven. Dit voorstel heeft ze overgenomen uit het adviesrapport van de commissie-Van Rijn. In het hoger onderwijs krijgen onderwijsinstellingen een variabele vergoeding. Deze vergoeding is afhankelijk van het aantal studenten en dat leidt ertoe dat kwantiteit belangrijker is dan kwaliteit. Ook zal hiermee de prikkel om veel internationale studenten aan te trekken op kosten van de Nederlandse belastingbetaler dalen. Groei van de universiteiten is geen doel op zichzelf.

Er komt nog voor de bekostiging op lange termijn een onderzoek naar de doelmatigheid van alle opleidingen. Een aantal oppositiepartijen in de Tweede Kamer wacht liever eerst de resultaten hiervan af voordat dit plan wordt ingevoerd. Zo zijn er bijvoorbeeld op dit moment ook te weinig docenten Nederlands en Duits en die opleidingen komen door dit plan in de knel. Voor het onderwijs zou het beter zijn om eerst een onderzoek te doen naar de reële kosten en daarna pas met het geld gaan schuiven. Het zou beter zijn geweest als de 41 miljoen die nu is gereserveerd om de pijn voor de universiteiten te verzachten naar de vier technische universiteiten was gegaan en dan het onderzoek te doen. De technische universiteiten hebben dan extra middelen om investeringen te doen om de pijnpunten op te lossen en andere universiteiten worden niet voor een dilemma gesteld.