Toekomst Europees belastingsysteem

Op donderdag 11 februari reisden we af naar het mooie Maastricht, waar we een interview hadden met Prof. Dr. Hans van den Hurk op de Universiteit van Maastricht (faculteit Recht). De toekomst van het belastingstelsel in Europa stond centraal tijdens dit pakkende interview.

Kunt u iets over uzelf, uw opleiding en uw carrière vertellen?

Ik heb Fiscale economie gestudeerd in Tilburg, en ben daar gepromoveerd op directe belastingen en Europees recht. Verder heb ik als student het kleinste belastingadvieskantoor van de wereld gehad, door vanuit mijn woonkamer als adviseur de kost te verdienen. Later ben ik bij de grootste kantoren van de wereld gaan werken, namelijk PwC en Deloitte. Momenteel werk ik zelfstandig als ‘adviseur voor adviseurs’ van advocatenkantoren, accountantskantoren en grotere Nederlandse en Amerikaanse multinationals. Ik geef advies als het gaat om internationaal fiscaal recht en op het gebied van international strategy and policy. Ook werk ik voor overheden. Daarnaast ben ik sinds 2005 hoogleraar Corporate & International Taxation en International Tax Policy aan de Universiteit van Maastricht. Verder heb ik ook twaalf jaar les gegeven aan de Universiteit van Tilburg tot ergens aan het einde van de vorige eeuw. Ik heb het momenteel prima naar mijn zin bij de Universiteit van Maastricht, vooral door de internationale focus die de universiteit heeft en natuurlijk door de fantastische sfeer in de mooiste stad van het land.

Hoe kijkt u aan tegen Amerikaanse multinationals die aan belastingontwijking doen?

In principe hebben Amerikaanse multinationals geen andere keuze, aangezien ze tegen de 40% belasting betalen in eigen land. Dit heeft als gevolg dat ze niet meer kunnen concurreren, omdat vergelijkbare Europese bedrijven vaak een gemiddelde belastingdruk hebben die onder de helft hiervan ligt. Het grote probleem van de Verenigde Staten is dat ze weten dat ze hun systeem zouden moeten hervormen, maar dat dit politiek gezien onmogelijk lijkt.Op het moment dat bedrijven het hoofdkantoor in Nederland vestigen is er niets aan de hand als ze ook de belastingverdragen gebruiken. Maar als het een trustmaatschappij is die het beheer voert van een houdstermaatschappij, dan ligt dat gevoelig. In welke mate kan die trust officer zelf het beheer van die vennootschap voeren? Als een trustmaatschappij echt een taak vervult in het bedrijf, dus echt zelfstandig activiteiten verricht als directeur van een vennootschap, dan is dit prima. Maar als een trustmaatschappij een mededeling krijgt van het hoofdkantoor en deze wordt vervolgens uitgevoerd, dan wordt het gevaarlijk. In het Foreign Direct Investment-rapport van 2015 van de Verenigde Naties wordt overigens gezegd dat de ontwikkelingslanden de grootste slachtoffers zullen zijn als we de ‘brievenbusvennootschappenindustrie’ schrappen. De belastingdruk in bijvoorbeeld Europa wordt dan veel hoger en dat betekent dat dit effectief kan leiden tot een tekort van zeven keer het Foreign Direct Investment in ontwikkelingslanden. En dit mag men niet vergeten als we echt een discussie over eerlijke belastingen willen voeren. Eerlijk voor de Nederlandse belastingopbrengst staat recht tegenover eerlijk voor ontwikkelingslanden.

Wat vindt u van de boete die opgelegd is aan Starbucks en Fiat, Finance en Trade door de Europese Commissie (onder leiding van mevrouw Vestager)?

Mevrouw Vestager moet de staatssteunregels uit het TFEU (The Functioning of the EU)-verdrag toetsen en ze moet dat doen volgens de regels zoals die in dat verdrag staan, maar dat doet ze niet. Ze heeft een extra criterium gecreëerd dat niet in het verdrag staat. De fiscale wereld kent twee belangrijke modelverdragen. Het OESO Modelverdrag en het Modelverdrag van de Verenigde Naties. Daarnaast hebben beide organisaties transfer pricing-richtlijnen opgesteld. Met deze richtlijnen worden handvaten gecreëerd waarmee bedrijven de juiste prijs kunnen bepalen die in een interne transactie tussen groepsvennootschappen dient te worden toegepast. Dit zijn de enige handvaten die de wereld eigenlijk heeft. Mevrouw Vestager zegt dat ze daar geen genoegen mee neemt. Ze wil zelfstandig onderzoek doen en gebruikt EU-regels met een extra criterium, dat verder reikt dan zowel wat de EU voorstaat als de transfer pricing-regels voorschrijven. Dit leidt tot een dubbele belastingheffing voor bedrijven. Amerika (en vele andere landen) past de OESO-regels toe en zal dus geen verrekening van de extra hoge Nederlandse belastingdruk geven, want die is ten onrechte in rekening gebracht. Verder is het vervelend dat mevrouw Vestager vooruit loopt op de troepen, want de OESO is met de Base Erosion Profit Shifting (BEPS) bezig, en nu is de wereld aan het kijken wat er wel en niet wordt overgenomen. Eigenlijk zou je moeten zeggen: Wacht nou eens heel even Europa.

De Europese Commissie streeft naar een gelijke belastinggrondslag in heel Europa als uitkomst van dit probleem. Hoe zou u dit probleem oplossen?

We zijn nog lang niet klaar voor een gelijke vennootschapsbelasting in Europa, want we hebben echt nog te maken met indianenlanden en bananenrepublieken. Ik heb in Portugal de overheid geholpen bij een belastinghervorming, en een Portugese belastinginspecteur is totaal autonoom. Als er in de wetgeving staat dat je A moet handhaven en als hij vindt dat het B is, dan doet hij B. En dan kun je wel gaan protesteren, maar bewijs maar eens het tegendeel. In Italië is het nog veel erger. Stel, je hebt in Italië aangegeven dat je 1 miljoen winst hebt, dan kun je een navorderingsaanslag van 10 miljoen krijgen. Vervolgens is het voor zo’n bedrijf best mogelijk om in beroep te gaan, maar dat kost je minimaal een decennium. Dus dat willen bedrijven niet. Daarom gaan ze liever akkoord met de fiscus over een deel van die som waarbij deze stelt: “Weet je wat, we maken er 1,5 miljoen winst van, maar dan spreken we wel af dat je niet de mutual agreement-procedure uit het belastingverdrag ingaat”.  De belastingharmonisatie draait momenteel allemaal om de macht naar Brussel trekken, want dan krijgt Brussel een eigen belastinggrondslag en een eigen belastingsysteem. Dan bepaalt Brussel de regels en dat betekent altijd werk voor Brusselse ambtenaren. Wij kunnen als Nederland ervoor kiezen deze harmonisatie af te wijzen, want in het geval van belastingharmonisatie dienen alle lidstaten hiermee in te stemmen. In 2015 zijn we helaas akkoord gegaan met een nieuwe harmonisatierichtlijn die Europa weer 30 jaar terug in de tijd brengt op het gebied van bronbelastingen op dividenden. Vooral de kleinere dienstverlenende economieën zoals Nederland en Ierland hebben daar last van. Nederland heeft geprobeerd om dit tegen te houden met twee andere landen, maar uiteindelijk is dit toch doorgezet. Dit kost Nederland nu al geld. Er zijn nu al hoofdkantoren die naar het Verenigd Koninkrijk (VK) verplaatst worden om die reden.Al met al is het een bizarre discussie. Je ziet nu dat de commissie probeert om de macht zo uit te breiden en kleine landen gaan hier de prijs voor betalen. De grote landen drukken hun systeem door, waardoor het fiscaal in ieder geval niet meer uitmaakt of je nou in Nederland of in Duitsland zit. Als gevolg hiervan zal Europa zichzelf uiteindelijk buitenspel zetten, en zeker wanneer het VK uit het systeem stapt. De Brexit is natuurlijk slecht voor het VK en voor Europa, maar als het gebeurt, dan zullen vele houdsteractiviteiten van Nederland naar Londen verplaatst worden.

Waarom zien veel Amerikaanse multinationals belastingontwijking niet als onderdeel van de corporate governance?

Het blijft een lastig verhaal. Er zijn overigens steeds meer bedrijven die in een corporate governance-model iets opnemen over het belastingbeleid. Het is simpel, als ze niet zouden structureren dan betalen ze effectief tegen de 40% vennootschapsbelasting en state taxes. Voor bedrijven is belasting gewoon een kostenpost en dus moeten deze bedrijven concurreren met bijvoorbeeld Europese bedrijven die effectief minder dan de helft betalen van wat Amerikaanse bedrijven betalen. En zoals gezegd, een Amerikaanse belastinghervorming is hard nodig maar het gaat er op korte termijn niet van komen…

Wat vindt u van het onderscheid dat door veel landen gemaakt wordt tussen de belasting die bekende multinationals moeten afdragen in vergelijking met het mkb?

Kleine Nederlandse bedrijven betalen rond de 20-25%. De grote Nederlandse multinationals hebben een effectieve belastingdruk van 17-18%, dus het scheelt niet zoveel. Uiteindelijk heb je dus te maken met een Nederlandse multinational met enkele activiteiten in landen waar de druk veel lager is dan in Nederland en dan kom je grosso modo uit op 17%. Soms is dat zelfs veel hoger, omdat een multinational die in een ander land verlies draait, dit verlies niet kan verrekenen met winst in een ander land en dan katapulteert de belastingdruk omhoog. In de krant worden vaak voorbeelden gegeven van Amerikaanse multinationals met een lage belastingafdracht in Nederland in vergelijking met het Nederlandse mkb. Een kromme vergelijking, want over die Amerikaanse winst moet nog steeds een keer die bijna 40% betaald worden.

Welk advies zou u studenten van Tilburg University willen meegeven?

Ik zou in ieder geval iets internationaals doen. Zorg dat je een tijd naar het buitenland gaat. De wereld zit te wachten op de Nederlanders. Nederlanders zijn creatief. Wij zijn in staat om met kennis en kunde heel veel dingen voor elkaar te krijgen en daarom hebben wij een goede naam in de markt en zitten veel hoofdkantoren ook hier. Dus ga naar het buitenland.