Neo-brokers, meme-stocks, en de gamification van de aandelenhandel: wat zijn de risico’s voor beleggers?

For the English version, click here.

Na de corona-pandemie lijkt Nederland het afgelopen jaar met een nieuwe pandemie te maken te hebben: Velen zijn tegenwoordig bezig met beleggen, en voornamelijk jongvolwassen zijn het afgelopen jaar aan het beleggen geslagen [1]. 

Waar komt deze populariteit vandaan?

De groeiende populariteit van beleggen is te verklaren middels een aantal factoren. Allereerst natuurlijk de corona-pandemie, waardoor vele vakanties en trips gecanceld werden, en het geld wat normaal gesproken hieraan besteed werd ineens geen doel meer had. Nu men ineens met een overschot aan geld én tijd kwam te zitten, moest hiervoor een nieuw doel bepaald worden. Gezien de huidige spaarrente is het geld op je bankrekening zetten is geen optie, en de alsmaar voortdurende stijging op beurzen zoals de AEX maken beleggen hét alternatief waar wel rendement te behalen is . Naast deze macro-economische trends is de nieuwe influx van beleggers grotendeels te wijten aan de slimme manier waarop de populaire beleggingsapps een spel maken van beleggen. Deze gamification, zoals het genoemd wordt, is het toevoegen van spelletjes-achtige elementen in de interfaces van de apps. Voorbeelden hiervan zijn de (inmiddels verwijderde) confetti in de Robinhood app bij elke uitgevoerde trade, het veelvuldig gebruik van emoji’s in de user interface, en het belonen van gebruikers bij het uitvoeren van trades. 

Achter de gamification zit echter een financieel belang die beginnende beleggers niet altijd in zien. Neo-brokers zoals Robin Hood en Etoro adverteren met het revolutionaire commission-free trading. Waar in de tijd van volle beursvloeren beleggers bij het uitvoeren van een trade een commissie betaalde voor de uitvoering hiervan, beweren onder andere Robinhood dat aandelenhandel in hun app gratis is. Het is inderdaad waar dat deze handelsplatformen geen makelaars commissies hanteren, maar dat betekent niet dat de transacties helemaal gratis zijn. 

Wat beleggers veelal niet weten is dat het business model van amerikaanse neo-brokers gebaseerd is op ‘payment for order flow’, waarbij ze in wezen de rechten om transacties af te wikkelen aan market makers verkopen. Een market maker zorgt er voor dat er continu bied- en laatprijzen in een fonds, ETF of aandeel worden afgegeven door grote hoeveelheden aan te bieden of te willen kopen. Alhoewel market makers dus de liquiditeit van een aandeel bevorderen, verdienen ze aan het verschil tussen de bied en laatprijs en zijn ze niet verplicht om kopers de laagst mogelijke aandelenprijs te bieden of beleggers het meeste voor hun aandelen te geven. Voor beleggers betekent dit dat hij/zij dus geen transactiekosten betaald, maar meestal een hogere prijs betaald voor een aandeel dan de werkelijke waarde van het aandeel.  

Neo-brokers hanteren dus geen directe transactiekosten maar hebben er nog steeds belang bij dat er veel gehandeld wordt. Daarnaast zijn de ‘payment for order flow’  prijzen voor opties veel lucratiever in vergelijking met normale aandelen. Van de $180 miljoen die Robinhood verdiende in het tweede kwartaal van 2020 aan payment for order flow,  kwam meer dan $111 miljoen uit de verkoop van opties [2]. Dit leidt tot een belangenconflict, aangezien Robinhood er financieel belang bij heeft haar beleggers in opties te laten handelen, wat meer risico’s teweeg brengt dan aandelenhandel, terwijl Robinhood’s gebruikersgroep voornamelijk bestaat uit onervaren beleggers. 

Meme-stocks

Een fenomeen wat evenals de gamification van de aandelenmarkt het door (onervaren) beleggers genomen risico verhoogt, is de opkomst van ‘meme-stocks’. Hierbij proberen kleine beleggers institutionele beleggers dwars te zitten door de aandelen waarop institutionele beleggers een shortpositie hebben massaal in te kopen, waardoor de prijs stijgt in plaats van daalt. Dit fenomeen begon begin dit jaar met het aandeel Gamestop,  toen gebruikers van de Reddit-pagina r/wallstreetbets aandelen van de noodlijdende GameStop-keten opgekochten, en de prijs exponentieel de hoogte in schoot, waardoor hedge-funds die een short-positie hadden op gamestop gedwongen werden zich terug te trekken, onder handelaren bekend staand als een “short squeeze”. Dit leidde tot een extreem volatiele koers waarna het Gamestop aandeel eind januari zo goed als volledig instortte toen institutionele beleggers hun short-beleggingen verlieten (door hun verlies te pakken). 

De afgelopen maanden bleef de prijs van een Gamestop aandeel hevig schommelen en in navolging van Gamestop ondervonden ook andere aandelen zoals AMC, Blackberry, en Wendy’s de meme-stock viraliteit en volatiele koersbewegingen. Zo is het aandeel van AMC 2,500% gestegen op year-to-date basis, en schommelt Blackberry sinds begin 2021 tussen de €8 en €25. Veelal volgen deze meme-stocks vergelijkbare koersbewegingen. In de early adopter fase geloven een klein aantal beleggers dat een bepaald aandeel ondergewaardeerd is of vermoeden ze dat hedge-funds short gaan op een bepaald aandeel en beginnen ze dit aandeel in grote hoeveelheden te kopen. Hierna stappen oplettende beleggers in die de toename van het volume opmerken waarna de prijs van het aandeel begint te stijgen. In de late fase moedigen gebruikers die het aandeel al gekocht hebben op online fora andere gebruikers aan ook het aandeel te kopen. De angst om iets te missen, ook wel FOMO (Fear of missing out) genoemd, neemt toe en steeds meer kleine beleggers doen mee waarnaar het aandeel ongekend hard stijgt. Meestal bereikt de hype en waardestijging na een aantal dagen de piek, en beginnen early adopters te cashen. Vergelijkbaar met de FOMO inkoopfase, ontstaat ook hier een kettingreactie omdat mensen bang zijn om geld te verliezen. Omdat de prijzen van meme-stocks grotendeels bepaald worden door het sentiment van het aandeel op social media forums, worden de pieken bijna altijd gevolgd door onvermijdelijke crashes (wanneer paniek ontstaat) die moeilijk te voorspellen zijn. Maar, als je vroeg genoeg kan instappen, en de piek weet te voorspellen aan de hand van social media gedrag is er een kans dat je een hoog rendement op je investering vindt. 

“De nieuwe generatie beleggers belegt dus fundamenteel anders dan traditionele beleggers.”

Een website die inspeelt op het timen van de piek van meme-stocks en de daarop gebaseerde beleggingsstrategieën is memestocks.org [3], een website waarop bijgehouden wordt hoe vaak bepaalde stocks dagelijks vermeld worden in berichten op r/wallstreetbets.  Hierbij wordt wel de disclaimer geplaatst dat gebruikers die deze gegevens gebruiken voor beleggingsdoeleinden toegeven dat zij “intellectueel tekort schieten, aangezien niemand memes zou moeten gebruiken gebruiken voor beleggingsadvies”.

Het volatiele karakter van de meme-stocks en de gevoeligheid tot mogelijke marktmanipulatie is logischerwijs niet onopgemerkt gebleven aan de SEC, de Amerikaanse toezichthouder van verschillende effectenbeurzen. Onder leiding van de onlangs benoemde voorzitter Gary Gensler, is de SEC een onderzoek gestart naar de handelspraktijken van Gamestock [4]. Daarbovenop suggereerde Gensler een inspectie naar meerdere  meme-stocks als onderdeel van een breder onderzoek naar de marktstructuur. Verder uitte Gensler zijn bezorgdheid over de gamification van de aandelenmarkt en waarschuwde voor de gevolgen hiervan: “Als we dit nu niet aanpakken, kunnen beleggers, de pensioenspaarders en het onderwijs later de last dragen.” Marktregulering is dus zeker een mogelijk scenario, al is het op dit moment onduidelijk hoe die vorm gegeven gaat worden. 

Tot die tijd zal de verhoogde volatiliteit aanhouden en zullen onervaren beleggers meer risico’s blijven nemen. Dit is vooral zorgwekkend aangezien  beleggers in Nederland zichzelf steeds vaker inschatten als een bovengemiddeld goede belegger [5]. De nieuwe generatie beleggers belegt dus fundamenteel anders dan traditionele beleggers. Traditionele beleggers zijn doorgaans van mening dat beleggen met echt geld geen spelletje is en proberen risico’s zo veel mogelijk te vermijden. De nieuwe generatie beleggers zoekt de risico’s daarentegen juist op en benadert de aandelenhandel met een casino-mentaliteit, waaraan zij plezier kunnen beleven. Ongeacht het plezier dat het kan verschaffen, zullen sommige van de mensen die zich bezighouden met deze riskante beleggingsstrategieën zeker grote bedragen winnen, terwijl anderen hun investeringen zullen zien verdwijnen.