De geschiedenis van het accountantsberoep

De toekomst geschiedenis van het accountantsberoep.

Iedereen heeft het erover, wat is de toekomst van het accountantsberoep? Naar aanleiding van de huidige media aandacht kan het met recht een ‘hot topic’ genoemd worden.

Is de ontwikkeling van het openbaar uiten van ideeën over het accountantsberoep nieuw? Niet echt. Gedurende de loop der jaren verschijnen er met enige regelmaat studies over hoe het accountantsberoep veranderd zou kunnen worden en wat eraan verbeterd kan worden. Dit is een logische en aannemelijke ontwikkeling in een beroepsgroep die continu verandering doormaakt. Waarom? Accounting en audit zijn van groot maatschappelijk belang, er moet dus rekening gehouden worden met de veranderingen in de economie en in de samenleving in het algemeen.

Desondanks was er in vroegere papers nog steeds de behoefte om het maatschappelijk belang van het accountantsberoep te bevestigen. Het idee om de zowel de huidige als de gewenste status te onderzoeken was aanwezig. We zouden het bijna kunnen bestempelen als de “IST” en “SOLL”-posities van de beroepsgroep.

Hopwood (1985) heeft, in het Verenigd Koninkrijk, onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het accountantsberoep. Hopwood heeft onderzoek gedaan naar een commissie die in het leven geroepen was om onderzoek op het gebied van accounting te vergroten. Onderzoek met betrekking tot sociale en politieke raakvlakken van accounting, die in de jaren tachtig nog onderbelicht waren. De commissie had tevens tot doel om de maatschappelijke rol van de accountants te vergroten.  Interessant is dat deze commissie nooit een rapport afgeleverd heeft, omdat er te veel meningsverschillen waren tussen de leden van de commissie. Dit waren volgens Hopwood de belangrijkste punten waarover ze geen status quo konden vinden:

– Verschillende betekenissen van accounting en verantwoordelijkheid: wat is de accounting praktijk en welke verantwoording hebben de beoefenaars?
– Sociale neutraliteit: sommige commissieleden beschouwden accounting als een sociaal neutraal vak, bang dat de beroepsgroep een speler in het politieke speelveld zou worden.
– Verschillende invalshoeken: commissieleden van verschillende instellingen of verschillende verbindingen in de accounting praktijk konden het niet eens worden over hun perspectieven over accounting

Dit was de situatie in het Verenigd Koninkrijk in 1977, nu achtendertig jaar geleden. Als je zorgvuldig naar deze drie punten kijkt, hebben we hierover dan reeds wel overeenstemming bereikt?

Naar mijn mening is er al veel werk gedaan, maar we zijn er nog niet. Om in staat te zijn de beroepsgroep te veranderen voor de toekomst moet men de geschiedenis van het vak weten. Als je denkt over waar je heen gaat, moet je eerst nadenken over waar je vandaan kwam.

Interessant aan het paper van Hopwood is dat er vragen gesteld worden die gemakkelijk vertaald kunnen worden in vragen voor de huidige situatie rond de accountingsector in Nederland, bijvoorbeeld de vragen “How had accounting become what it now is? How can we understand the processes of change? How have wider issues and concerns impacted on accounting practice?”

Vrij vertaald naar: hoe is de accounting sector geworden wat deze nu is? Hoe kunnen we de veranderingsprocessen begrijpen en in kaart brengen? Hoe is de accounting sector beïnvloed van buitenaf? Was dit te voorkomen of hadden we dit kunnen voorzien?

Uit de rapporten die de AMF in 2010 en 2014 heeft gepubliceerd kunnen we al veel verbeterpunten afleiden die doorgevoerd moeten worden in het accountantsberoep van organisaties van openbaar belang. Bovendien heeft de NBA een rapport gepubliceerd dat ons vertelt dat “cultuur de sleutel is” bij het verbeteren van de huidige positie van het accountantsberoep. Dit geeft aan dat de huidige problemen een oorsprong hebben in het menselijke aspect van het beroep, niet in de uitoefening van het beroep. Het zou dus goed zijn de uitvoerders van het beroep nader te onderzoeken.

Hopwood heeft enkel gekeken naar de situatie in het Verenigd Koninkrijk, echter vergelijkbare papers en theorieën zijn beschikbaar voor ons eigen land. Professor Limperg heeft een belangrijke invloed gehad in de geschiedenis van het accountantsberoep in Nederland. De Accountant Journal van juni 2015 wijdt een heel artikel aan de nalatenschap van professor Limperg. Ik geloof dat elke jonge accountant of aankomend accountant kennis moet hebben genomen van zijn ‘theory of inspired confidence’ of ‘leer van het (op)gewekte vertrouwen’ omdat deze theorie gaat over de echte prikkels achter het accountant willen worden. Schoonderbeek (1985) maakt gebruik van de theorie van Limperg om te praten over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de accountant in een veranderende samenleving. In dit artikel kunt u een mooie opstelling vinden van de functie van de accountant en de ‘theory of inspired confidence’.

Kijkend naar de huidige situatie in Nederland kunnen de vragen van Hopwood (1985) vertaald worden in het volgende:

– Hoe is de cultuur ontwikkeld tot wat het nu is?
– Hoe kunnen we het proces van de verandering binnen het accountantsberoep en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de accountant begrijpen?
– Welke impact hebben externe omstandigheden, zoals de markt, op het accountantsberoep en de cultuur binnen accountantskantoren?
– Welke interne factoren hebben een diepgaand effect op de cultuur en hebben dus geleid tot de status quo van de cultuur binnen accountantsorganisaties?

Samenvattend, door te kijken naar de geschiedenis en de ontwikkelingen binnen de beroepsgroep moeten we in staat zijn om de transformatie in kaart te brengen die noodzakelijk is voor het huidige accountantsberoep. Op deze manier kan het respect voor het vak in ere hersteld worden en kan de uitvoering van de sociale verantwoordelijkheid van de accountant weer worden gerealiseerd. Dit begrip en respect geldt zowel voor de accountants zelf als beroepsgroep, maar ook voor de maatschappij aan wie de accountant dienstbaar moet zijn.

Referenties:

Autoriteit Financiële Markten. 2010. Rapport algemene bevindingen kwaliteit accountantscontrole en
kwaliteitsbewaking. Retrieved from: http://www.afm.nl/~/media/Files/rapport /2010/ kwaliteit-accountantscontrole-kwaliteitsbewaking.ashx

Autoriteit Financiële Markten. 2014. Uitkomsten onderzoek kwaliteit wettelijke controles Big-4 accountantsorganisaties. Retrieved from: http://www.afm.nl/~/media/Files/rapport /2014/onderzoek-controles-big4.ashxLimpberg stuk Albers, J.J.C.J. 2010. The Audit Profession, the profession, the Origination and Development in the Dutch Corporate History. MSc. Thesis Tilburg University, available at the University library.

Hopwood, A.G. 1985.The tale of a committee that never reported: Disagreements on intertwining accounting with the social. Accounting Organizations and Society 10 (3)  :361-377.

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. 2014.In het publiek belang. Retrieved from: https://www.nba.nl/Documents/Nieuws/2014/pdfs/In%20het%20publiek%20belang%20rapport
%20WG%20Toekomst%20Acc%2025sep14.pdf

Schoonderbeek, J.W. 1985.The social responsibility of the auditor, a basic theory on the Auditor’s Function by Professor Theodore Limperg (1879-1961) of the University of Amsterdam with some recent comments. Limperg Institute. Retrieved from: http://www.limperginstituut.nl/assets%20limperg/Publicatie%20The%20social%20responsibility%20of%20the%20auditor.pdf