De contra-productiviteit van ethisch investeren – Column Rob Donkers

Laat ik eerst een duidelijke definitie van ethisch beleggen geven. Er zijn verschillende manieren om moreel verantwoord te beleggen, bijvoorbeeld door bewust te investeren in duurzame bedrijven die onze collectieve welvaart verhogen op manieren die verder gaan dan alleen geldinbreng, maar voor dat soort bedrijven betaal je vaak een (te) hoge prijs, omdat het aantrekkelijke investeringen zijn vanwege hun aard. Uit puur winstoogmerk zijn dit dus vaak niet de optimale keuzes. Wat je ook kan doen, en waar grote beleggingsfondsen langzaam mee aan het werk gaan, is het bewust vermijden van bepaalde bedrijven. Door dit soort bedrijven, in dit artikel ‘ondeugdelijke bedrijven’ genoemd, lijdt je winstverwachting niet veel, omdat er voldoende andere investeringsmogelijkheden zijn met een goed verwacht rendement. Op dit moment is er een transformatie gaande, waarbij het vermijden van dit soort ondeugdelijke bedrijven eerder regel wordt dan een manier om je als fonds te onderscheiden.

Om te bepalen of een bedrijf ondeugdelijk is, heeft het Nederlandse pensioenfonds ABP een aantal criteria opgesteld: Bedrijven worden vermeden, van wie hun producten per definitie schadelijk zijn voor mensen, waar als aandeelhouder geen invloed uitgeoefend kan worden op dit feit, er geen nadelige gevolgen zijn als het product er niet meer zou zijn en er een wereldwijd verdrag is gericht op het uitbannen van het product. Effectief komt dit neer op het vermijden van tabaksproducenten en nucleaire wapenfabrikanten. Als resultaat van deze criteria gaat ABP 3,3 miljard euro aan beleggingen in dit soort bedrijven liquideren.

Op het eerste aanzicht lijkt dit een fantastisch initiatief. De ondeugdelijke bedrijven verliezen wat van hun waarde, en zullen het moeilijker krijgen om nieuwe projecten te financieren, waardoor hun bedrijvigheid misschien zelfs wat inkrimpt. Veel maatschappelijke organisaties steunen deze ontwikkeling, en zoals ik het ervaar is er sentiment van het volk om deze weg in te slaan. Naar mijn idee vinden veel mensen dat deze beslissing al lange tijd geleden gemaakt had moeten worden, en wordt het zelfs belachelijk gevonden dat een pensioenfonds überhaupt ooit in tabak heeft geïnvesteerd.

“De fundamenten van deze bedrijven zullen aanvankelijk niet veranderen: Ze zullen doorgaan met het verkopen van hun kankerverwekkende rotzooi, en daar veel geld mee binnenharken.“

Nu hier mijn observaties. Als veel grote publieke beleggingsfondsen stoppen met het beleggen in deze kwaadaardige bedrijven[1], zal er een neerwaartste druk komen op de prijzen van de hieraan gebonden financiële producten. Ze worden goedkoper door de grote hoeveelheden aanbod die op de markt komen. De fundamenten van deze bedrijven zullen aanvankelijk niet veranderen: Ze zullen doorgaan met het verkopen van hun kankerverwekkende rotzooi, en daar veel geld mee binnenharken. In plaats van dat deze geldstromen ten goede komen aan Jan met de pet en Henk en Ingrid via hun pensioenfondsen, komt het geld terecht bij partijen die het niet zo erg vinden wat voor activiteiten hun beleggingen in stand houden, als er maar geld binnenkomt. Omdat de prijzen nu ook nog eens goedkoper zijn geworden dankzij de welwillende fondsen, kunnen amorele en immorele beleggers goedkoop inkopen. Het argument dat een grootschalige boycot het de kwade bedrijven moeilijk maakt is niet heel sterk, omdat er genoeg geld rondgaat bij mensen die het niet zo nauw nemen met het belang van de volksgezondheid of onze mooie aardbol. Verder zijn de kwade bedrijven vaak erg lucratief, misschien wel door hun specifieke producten, omdat niet iedereen dit wil verkopen.

Wat dus eigenlijk het resultaat is van de boycot: Tabak wordt nog steeds geproduceerd en gedistribueert. Nucleaire wapens blijven gemaakt worden. Daar is niets veranderd. Als volgende: Omdat grote fondsen zich terugtrekken uit deze schadelijke bedrijven komt een neerwaartse druk op de prijzen van de financiële producten gebonden aan de ondeugdelijke bedrijven. Omdat hun geldstromen niet veranderen, en het goedkoper wordt om er van mee te profiteren, kopen partijen die het niet zo veel interesseert wat er geproduceerd wordt de financiele producten op en verrijken zij zichzelf er mee. Wat gaan ze doen met hun buit? Realistisch gezien zullen het partijen als Goldman Sachs en JP Morgan zijn die de dumps opkopen, dus in plaats van dat het ‘kwade geld’ ten goede komt van het volk, verdwijnt het nu in poedervorm in de neus van een man die uitspraken doet als “Ik doe God’s werk”[2].

Hoe kunnen we iets aan dit scenario gaan doen? Als we collectief onze handen afnemen van de bederfelijke winstmagnaten, geven we bedenkelijke rijke eikels de kans om nog rijker te worden. Grote beleggingsfondsen hebben een reputatie te onderhouden, dus ze zijn gebonden om hun moraalavontuur tot het einde te doorzien. Mijn oplossing is om een eigen initiatief te beginnen. Een soort investerings-Robin Hood fonds. Een fonds dat zoveel mogelijk besmeurd geld verzameld en dit vervolgens uitgeeft aan zaken die de maatschappij baten, in plaats van de corrupte top van Wall Street een extra kerst[3] te gunnen, bijvoorbeeld door de dividendopbrengsten te stoppen in maatschappelijke intiatieven die daadwerkelijk moeite hebben om hun bedrijvigheid te financieren.

[1] Ik houd ervan om een zwart-wit beeld te creëren, dus excuseer de krachttermen.

[2] Uitspraak van Lloyd Blankfein, CEO van Goldman Sachs. http://www.businessinsider.com/lloyd-blankfein-says-he-is-doing-gods-work-2009-11?international=true&r=US&IR=T

[3] Een witte, wel te verstaan