Elk jaar organiseert Asset | Accounting & Finance een Study Tour naar het buitenland. In 2016 had ik de eer om de Study Tour te organiseren naar Brazilië samen met mijn geweldige commissie. Tijdens deze reis hebben we drie verschillende steden bezocht, namelijk São Paulo, Paraty en Rio de Janeiro. De Study Tour was een perfecte combinatie van nieuwe dingen leren door het bezoeken van bedrijven en universiteiten, en de mogelijkheid om de Braziliaanse cultuur en de prachtige natuur te ontdekken. Bedrijfs- en universiteitsbezoeken Het doel van de external affairs van onze commissie was om de meest interessante bedrijven vast te leggen voor onze reis. Ik denk dat zij hier zeker in geslaagd zijn. Het was namelijk een goede mix tussen typische Braziliaanse bedrijven, zoals The Brazilian Development Bank, en internationale bedrijven, zoals BDO en ABN AMRO. Er was wel een hiërarchie te zien tijdens de bedrijfsbezoeken. Zo hadden de managers bij BDO hun eigen kamer, terwijl andere werknemers van een divisie met z’n allen in één ruimte zaten. Verder heerst er een mannelijke sfeer binnen het bedrijfsleven in Brazilië. Er zaten namelijk meestal maar één of twee vrouwen in het top mangement. Bij de lagere functies was er echter geen groot verschil tussen het aantal mannen en vrouwen, dit was ongeveer gelijk. De Brazilianen zijn verder erg trots op hun taal en soms zelfs zó trots dat zij het vertikken om Engels te praten. Dat merkte je ook bij de studenten, zij hadden moeite met Engels praten aangezien ze dit niet gewend zijn. Corruptie en politieke instabiliteit Er werd veel nadruk gelegd op de corruptie en politieke instabiliteit in Brazilië tijdens onze bedrijfs- en universiteitsbezoeken. Corruptie lijkt daar bijna normaal. Één van de grootste oorzaken met betrekking tot corruptie is dat de nieuwsmedia in Brazilië niet goed hun functie vervullen als controlerend orgaan en de nieuwsitems niet aankaarten waar aandacht besteed aan moet worden. De wet op hun omroep is dan ook outdated, en het Congres heeft macht over de media, waardoor het Congres kan bepalen wie de rechten krijgen op omroep- en radiolicenties. Professor Michener van FGV EBAPE (een private universiteit in Rio de Janeiro) heeft hier een artikel overgeschreven, welke je hier kunt lezen. Braziliaanse studenten vertelden ons dat het moeilijk is om nieuws uit het buitenland te volgen, zelfs als ze hier moeite in stoppen. De Braziliaanse media heeft te veel macht over wat er uitgezonden wordt. Presidentschap in Brazilië De inwoners hebben verschillende meningen over de verandering in presidentschap in Brazilië. Tijdens bedrijfs- en universiteitsbezoeken hebben we namelijk rond gevraagd en de mensen in het bedrijfsleven hadden al veel verschillende meningen. De één is helemaal voor Temer, terwijl de ander fel tegen is. Het leek alsof er geen middenweg was. Ik denk dat de mening over Temer erg gevormd werd door de omgeving; je familie, vrienden en kennissen. Iedereen leek erg betrokken wat betreft het presidentschap in Brazilië. In Brazilië zijn er erg veel politieke partijen te zien, waardoor de bewoners veel verschillende meningen hebben. Als je politieke stabiliteit wilt hebben in Brazilië, moet er iets gedaan worden aan de verdeelde populatie wat niet eenvoudig is. Zelfs als je daar op straat liep, merkte je dat er een politieke instabiliteit is. We zagen verschillende (kleine) demonstraties tegen Temer, waaruit de volgende boodschap duidelijk naar voren kwam: “Één ding is zeker: Temer zal geen present meer worden wanneer de volgende verkiezing begint,” Bezienswaardigheden, cultuur en natuur Naast de bedrijfs- en universiteitsbezoeken, hadden we tijd om São Paulo, Paraty en Rio de Janeiro te ontdekken. Ik zou lang door kunnen gaan over wat we hebben gedaan, dus zal ik een aantal dingen opnoemen: een fancy diner op het dak van de Skye Bar in São Paulo, we hebben hét Christusbeeld gezien, een jeeptour gemaakt door het regenwoud, een bezoek gebracht aan de Copacabana en we hebben de basics geleerd van de samba. Verder hadden we nog twee activiteiten gedaan wat me nog goed is bijgebleven: een boottocht naar Ilha Grande en een tour door de Favela’s in Rio de Janeiro. Met de boottocht hebben we de Blue Lagoon, Green Lake en verschillende eilandjes gezien, het was een erg zonnige dag wat ons echt een vakantiegevoel gaf. Verder hadden wij twee gidsen met de tour door de Favela’s. Deze tour was vooral speciaal omdat de gidsen zelf uit de Favela’s komen en daarom alle details konden vertellen, ook over de ‘gangs’ binnen de Favela’s en hoe heftig het er soms aan toe ging. De Study Tour was zeker een avontuur dat ik zeker niet snel zal vergeten! Als laatste wil ik graag mijn commissieleden en coördinator bedanken voor het organiseren van de Study Tour. Nena, Roel, Roel, Steven, Kahina en Elleke, het is ons gelukt!
Een Vuurzee van Corruptie in Brazilië – Zal het leiden tot een transformatie?
In de afgelopen vijf jaar heeft de rechtsstaat in Brazilië een gedaanteverandering ondergaan zoals nergens ter wereld. Het begin van deze periode wordt gekenmerkt door de ‘Mensalão’. De Mensalão was een schandaal van president Luiz Inácio Lula da Silva zijn arbeiderspartij (PT), waarbij leiders geld van vervalste PR-aanbestedingen van de overheid witwasten via staatsbanken. Vervolgens werden congresleden met dat geld omgekocht. Dit schandaal veroorzaakte een vlaag van wetten en rechterlijke beslissingen die op dit moment een politiek landschap van straffeloosheid hebben veranderd in… nou ja, een nieuwe politieke realiteit, die nog niet heel erg stabiel is. Enkele van deze initiatieven omvatten: 1. Een wet op vrijheid van informatie (12.527) die voor het blootleggen van bureaucratische culturen van geheimhouding, inefficiëntie, incompetentie en – maar al te vaak – corruptie heeft gezorgd. 2. De wetten over criminele organisaties (12.850) en anticorruptie (12.846) die een royale verlaging van straffen inhouden tegen het leveren van bewijs omtrent omkopers en omgekochten (plea-bargaining maatregelen). Deze wetten hebben geleid tot veel vingerwijzen tussen corrupte politici en bedrijfsexploitanten die er op uit zijn hun eigen straffen te verminderen. 3. Een besluit van de Hoge Raad dat mogelijk maakt dat verdachten in gevangenschap kunnen worden genomen nadat een veroordeling is uitgesproken door een college van rechters. Deze beslissing draait een vorige wet om, waarbij gevangenisstraf alleen optrad (zeer zelden) nadat alle mogelijkheden tot een beroep van de verdachte uitgeput waren. Slechts een jaar nadat het Mensalão-proces was afgerond, kwam Petrolão in beeld, als gevolg van afwijkingen die gevonden werden in, op big data gebaseerde, analyses van gegevens van de staatsoliemaatschappij Petrobras. Dit schandaal gooide alleen maar meer olie op het vuur. Petrolão en Mensalão verschillen in essentie niet veel: wetgevende bondgenoten van de regerende coalitie ontvangen smeergeld van contracten en acquisities van Petrobras en haar leveranciers – in ruil voor steun in het congres. Transformatie valt of staat met media-aandacht Hier betoog ik dat, of deze vuurzee van politieke schandalen zal leiden tot echte, duurzame en systematische verandering, grotendeels afhangt van de prospective accountability-rol van de nieuwsmedia. Terwijl de nieuwsmedia in Brazilië erg goed zijn in het melden van wat er is gebeurd en wie is de schuldige is (retrospective accountability), zijn ze minder goed in het benoemen van de bron van deze schandalen, en wat er tegen gedaan kan worden (prospective accountability). “Het politieke systeem is het probleem in Brazilië.” Het belang van de nieuwsmedia kan niet overschat worden. De nieuwsmedia bepalen wat en wie er in het nieuws komen, en bepalen de agenda met betrekking tot wat er belangrijk gevonden wordt in het land. In deze functies, het zijn van ‘poortwachter’ en het bepalen van de maatschappelijke agenda, falen de nieuwsmedia in Brazilië. Er zijn namelijk belangen gecreëerd die leiden tot een gebrek aan zelfanalyse en een gebrek aan kunde in het onderzoeken van de bronnen van corruptie en het aandragen van eventuele oplossingen. Ten eerste zijn de media in Brazilië slecht gereguleerd. De regels zijn betrekkelijk mild op het gebied van eigendom- zowel horizontaal als verticaal. De mediawetgeving in Brazilië is niet van deze tijd: de uitzendwet stamt uit 1962, en de grondwet stelt dat het congres bepaalt wie er televisie- en radiorechten krijgen. Hierdoor krijgt het congres een significante invloed op de nieuwsmedia, wat leidt tot een quid pro quo relatie tussen het congres en de omroepbazen (die veelal politici zijn). Het behoeft geen uitleg dat dit ongezond is voor de democratie. Ook hebben de nieuwsmedia weinig belang in een verandering van het politieke systeem. Dat corruptie diep geworteld is in politieke financiën en het Braziliaanse partijsysteem, is wel aangetoond in de Petrolão en de Mensalão. Kortweg: het politieke systeem is het probleem in Brazilië. Dit systeem creëert namelijk een gigantische hoeveelheid aan politieke partijen en bijbehorende ongemakken. De nieuwsmedia profiteren hiervan, tijdens de campagneperiode ontvangen ze een hoop advertentiegeld van al die verschillende partijen. En waarom zouden de media dit willen veranderen? Hoewel grote burgerinitiatieven proberen het politieke systeem te veranderen, krijgen ze nauwelijks aandacht in de media, evenals het hele politieke hervormingsonderwerp zelf. De media in Brazilië schenken veel aandacht aan de wetshervormingen die betrekking hebben op corruptie. Echter, deze hervormingen zijn vaker ex post dan ex ante – ze hebben betrekking op het veroordelen van politici die de fout in zijn gegaan, en niet op hoe de misdaad in de eerste plaats bestreden kan worden. Drie obstakels die hervorming tegenhouden De Braziliaanse politieke elite, juridische elite, en media-elite lijden aan onverbeterlijke karakterproblemen. Deze kunnen er toe leiden dat Brazilië de huidige crisis niet kan omzetten in een grotere institutionele weerbaarheid en kracht. “De nieuwsmedia is bang om zelf onderworpen te worden aan diepgaand onderzoek.” Ten eerste heeft de politieke elite ethische problemen, en is deze meer gefocust op het eigenbelang dan op de publieke zaak. Er is geen groep wetgevers die zowel de integriteit als ideologische inborst hebben om een hervorming aan te drijven. Ten tweede stelt de juridische elite zichzelf boven de wet. Zowel een onderzoek naar transparantie door FGV als een onderzoek door Article 19, een non-gouvernement organisatie, tonen aan dat de openbaar aanklager en de rechterlijke macht het slechtst voldoen aan fundamentele transparantieverplichtingen zoals vastgesteld in de wet op toegang tot informatie, in 2011. Het gedrag van deze twee entiteiten laat zien dat zij zichzelf “boven de wet” stellen. Tenslotte, zoals ik hierboven al eerder vermeld heb, geven de nieuwsmedia te weinig stem aan voorvechters van fundamentele verandering. De nieuwsmedia is bang om zelf onderworpen te worden aan diepgaand onderzoek, en is afhankelijk van de openbaar aanklager voor informatie en lekken. Dit leidt tot redacteuren die hun eigen belang boven dat van het volk stellen, en dus maar niet al te kritisch op het systeem zijn. Deze reflex is tekenend voor de Braziliaanse nieuwsmedia, die veel en veel meer zouden kunnen doen om de kwaliteit van de democratie in Brazilië te verbeteren. Dit laat Brazilië achter met een dilemma. Wie gaat de hervorming leiden? Zoals ik als eerder heb gesuggereerd lijken de mogelijkheden in de Braziliaanse wet voor
How to work and live in Brazil?
Rio de Janeiro: de stad van samba, van strand, van carnaval en caipirinhas. De Cariocas, zoals je de inwoners uit Rio de Janeiro noemt, houden van een feestje en het strand, maar er moet natuurlijk ook worden gewerkt. Bijna 2 jaar geleden belandde ik in Salvador, een stad 2 uur vliegen van Rio, vanwege het fortuinelijke lot dat liefde heet. Sinds 8 maanden woon ik in Rio, daar heen gestuwd vanwege werk. Helaas kan ik niet, vanwege contractuele verplichtingen met één van onze clienten, ons bedrijf bij naam noemen en moet ik het als volgt omschrijven: ons bedrijf is de wereldwijde marktleider op het gebied van tijdelijke water- en afvalwater infrastructuren en purificatie van water- en afvalwater. Het van origine Nederlandse bedrijf zit sinds 4 jaar in Brazilie en is vanwege een groot sportevenement dat zich dit jaar in Rio afspeelde behoorlijk opgeschaald. En het is vanwege dit sportevenement dat ik toentertijd ben aangesteld als Cluster Manager. Nu het evenement voorbij is ben ik sinds een maand werkzaam als Account & Operations Manager op kantoor in Rio de Janeiro. We zijn weer volop bezig met nieuwe business nu we dit evenement hebben voltooid. De route naar deze grote overwinning ging niet zonder slag of stoot. Het was één van de grootste uitdagingen waar ons bedrijf ooit voor heeft gestaan. Als bedrijf dat kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan moesten we alle zeilen bijzetten om dit ook te verwezelijken. Alles, maar dan ook alles, veranderde elke dag en daarnaast zijn Brazilianen ook van de ‘alles op het laatste moment’ mentaliteit. “Dat is dan ook meteen de kern van hoe Brazilianen werken: alles komt wel goed.” Maak je niet druk. “Luc, fica tranquilo”….Nou, die uitdrukking heb ik vaak naar mijn hoofd geslingerd gekregen. Mijn eerste ervaring in de voorbereiding van dit sport-evenement was op ‘Forte Copacabana’, het eewenoude fort op de hoek van het gelijknamige strand. Daar moesten wij een water- en afvalwatersysteem neerleggen op ‘het dak’ van het fort. Een ingewikkelde operatie. Ik was net een week aan de gang en had alle stakeholders bij elkaar; de toiletboer, de tentenbouwer, de venuemanager en de stroomboer. Met de Nederlandse mentaliteit die vol door mijn aderen vloeit wilde ik uiteraard afspraken maken. Want daar houden wij als Nederlanders van. Scherpe afspraken zodat er op tijd opgeleverd kan worden. Eenmaal aan het woord sprak ik elke stakeholder aan op de na te komen afspraken, op een directe en later bleek iets te ferme manier. De verantwoordelijke venue manager onderbrak mij namelijk: “ja, Luc is een ‘gringo’, een Nederlander die een iets andere werkmentaliteit hanteert dan dat wij doen.“ Ik werd direct met beide benen op de grond gezet, maar deed mij wel meteen beseffen dat ik het in het vervolg anders aan moest pakken. Ik was té direct en liep te hard van stapel… “Fica tranquilo, Luc, Fica tranquilo.” De daarop volgende maanden was een gevecht om alle deadlines te halen: wij stonden er altijd, maar zijn altijd afhankelijk van andere suppliers. Met veel bloed, zweet en tranen is elke deadline gehaald. In the end kan je wel zeggen dat de Brazilianen gelijk hadden, want het kwam namelijk allemaal goed. MAAR, het had vanuit ons (Nederlandse) perspectief wel behoorlijk makkelijker en met minder stress uitgevoerd kunnen worden. Relaties bouwen en onderhouden is zeer belangrijk in Brazilië. Je kan niet ergens binnenlopen en direct hoog van de toren blazen. “Wanneer je de basis van een goede relatie hebt gelegd, dan is het een stuk makkelijker en prettiger werken met Brazilianen.” Het is niet zo dat de werkmentaliteit er door verandert, maar ze willen harder voor je lopen en zorgen er voor dat het uiteindelijk goed komt. Daarentegen kijken Brazilianen wél op tegen buitenlandse bedrijven. Zij associëren buitenlandse bedrijven standaard met hoge kwaliteit van service en goederen en verwachten dit dus ook. Dat is in essentie niet erg, maar je moet er als buitenlands bedrijf wel bewust van zijn en niet bang zijn om deze reputatie hoog te willen houden. Op sociaal gebied zijn Brazilianen de beste. Bijna twee jaar geleden kwam ik naar Salvador, alleen. Ik ben nog nooit zo hartelijk ontvangen als vreemdeling. Ze zijn ontzettend sympathiek en gastvrij, de deur staat altijd voor je open en willen je oprecht helpen. Dat is iets waar wij Nederlanders zo nu en dan nog van kunnen leren. Nog een laatste tip: Rio hoeft niet onveilig te zijn, je moet alleen wel altijd alert zijn, niet zomaar elke willekeurige wijk inlopen en je waardevolle spullen goed opbergen. Verdiep je goed in welke wijken veilig zijn en welke niet. Veel succes en plezier in Rio de Janeiro, jullie gaan er vast en zeker wat moois van maken!