For the English version, click here Mijn naam is Peter van Erp. Ik ben 55, getrouwd en heb twee kinderen. Na mijn vwo-studie ben ik in 1985 Economie gaan studeren in Tilburg. Uiteindelijk ben ik afgestudeerd in de financiering. Ik vond het namelijk altijd heel interessant om te kijken hoe bedrijven gewaardeerd werden, en wat de rationale is achter bepaalde koersbewegingen. Ik werk sinds 1998 bij Jumbo Supermarkten. Waarom ben je Economie gaan studeren? Dat is een goede vraag, waarom doe je iets? Ik wist al in de vierde klas van het vwo dat ik het een leuk vak vond en het was ook het vak wat het meeste aansprak. Dus daar zat een intrinsieke interesse in om iets van de economie af te weten. Ik vond de bedrijfseconomie erg leuk, maar ook de algemene economie. Ik vind dat deze vakken veelzeggend zijn over hoe de wereld in elkaar zit. Bovendien moet je de geschiedenis snappen om de algemene economie te kunnen begrijpen. Welke stappen heb je na je studie gezet? Toen ik in 1990 klaar was met studeren, wist ik niet wat ik wilde doen. Ik vond alles wel interessant. Vervolgens laat je je informeren door je omgeving en na alle wijsheden die ik daarvan heb opgepikt, vond ik het een goed idee om naar een accountantskantoor te gaan. Ik heb daar 5 jaar gewerkt en gelijktijdig de postdoctorale opleiding RA gedaan in Tilburg. Ik ben in 1995 gaan werken bij Unigro. Dat was één van de voorlopers van het grote food retail concern Laurus. Ik ben dus uit de accountantswereld gestapt. Ik vond accountancy leuk, maar niet leuk genoeg. Ik voelde me meer aangetrokken tot de business dan de accountancy, los van het feit dat het wel erg leerzaam was. Bij Unigro was ik treasurer. Unigro is uiteindelijk gefuseerd met De Boer Winkelbedrijven. Hierdoor stond een verhuizing naar het hoofdkantoor in Amersfoort op de planning. Dan komt er een moment waarop je moet kiezen: gaan we verhuizen of blijven we in het Brabantse land. Ik heb voor de laatste optie gekozen en ben in 1998 weggegaan bij De Boer Unigro. Vervolgens ben ik bij Jumbo terechtgekomen en heb ik het bedrijf zien veranderen van een klein familiebedrijf, naar het concern dat het nu is. Jumbo begon 100 jaar geleden als groothandel. Vervolgens hebben we de stap gemaakt naar winkelbedrijf en met overnames zijn we steeds gegroeid. Uiteindelijk hebben we in 2009 een van onze grootste overnames gedaan, die van Super de Boer. We hebben het moederbedrijf, dat twee keer zo groot was als Jumbo, van de beurs moeten halen. Dat was heel spannend, maar door de overtuiging van onze formule wisten we dat we er een succes van zouden maken. Na de overname van C1000 is Jumbo uitgegroeid tot een concern van 10 miljard euro omzet en bijna 100.000 medewerkers. Waarom heb je de overstap gemaakt van accountancy naar het bedrijfsleven? Die overstap is voor mij heel logisch geweest. Na 5 leerzame jaren in accountancy wilde ik meer invloed uitoefenen op bedrijfsprocessen en meer verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van besluiten, in plaats van alleen maar advies geven of een verklaring bij de jaarrekening geven. Was het een specifieke keuze om in de supermarktbranche te gaan werken? Ik vind het FMCG heel interessant en uitdagend. Je werkt vaak in een heel competitieve omgeving en je moet erg wendbaar zijn. Foodretail voldoet hier volledig aan. De traditionele marketing P’s werken direct op omzet en winstgevendheid, zodat je ook op korte termijn snel effecten ziet van de plannen die je hebt ingezet. Qua typologie is foodretail niet bijzonder complex. Je koopt iets in, je slaat het op en je stuurt het weer naar de winkel. Klanten betalen met cash aan de kassa en jij betaalt je leveranciers op 30 of 60 dagen. Toch zal het je verbazen dat wij ons assortiment, schappenplannen, layout en ook de verkoopprijzen op algoritmes baseren waar veel data achter zit. Waar in het verleden winkels een one size fits all aanpak hadden, hebben wij fors geïnvesteerd om per winkel individuele schappenplannen aan te bieden die voldoen aan de eet- en drinkgewoontes van dat gebied. Technische innovaties zullen dus een grote rol gaan spelen bij Jumbo in de toekomst? Daar worden grote stappen mee gezet tegenwoordig. Er bestaan bijvoorbeeld tegenwoordig ook al kassaloze winkels. Het afrekenen vindt feitelijk al plaats op het moment dat het product van het schap wordt gepakt. Het is op dit moment nog te complex in de uitvoering, maar dat is wel de richting waar het uiteindelijk naartoe kan gaan. Een enorme uitdaging is hoe je niet gaat inleveren op het gebied van service, op het moment dat je gaat automatiseren en mechaniseren. Je wil van een winkel ook niet een hele kille omgeving maken waarin je geen mensen meer ziet. We zijn op dit moment dus vooral bezig met het efficiënter maken van de supply chain. Zo hebben we sinds een jaar een volledig gemechaniseerd distributiecentrum in gebruik genomen in Nieuwegein. Hier worden producten verzameld en vervolgens gestapeld op een rolcontainer, zonder tussenkomst van menselijk handelen. Dit zijn investeringen van 100 miljoenen euro’s. Om dit te kunnen financieren, is het hebben van voldoende schaal en rentabiliteit natuurlijk vanzelfsprekend. In hoeverre gaat online boodschappen doen een rol spelen in het businessmodel van Jumbo? Online boodschappen is niet meer weg te denken in ons businessmodel. Sinds corona heeft het een enorme vlucht gemaakt. Klanten zijn er steeds meer gewend aan geraakt en ervaren ook het gemak van online boodschappen. De concurrentie is misschien nog wel heftiger dan in de “bricks wereld”. De klant wil het en wij volgen de klant. Het probleem of liever de uitdaging is dat de klant er niet of nauwelijks voor wil betalen. We zullen dus ook hier voldoende schaal moeten hebben en de logistieke processen moeten mechaniseren om het rendement te verhogen. Zijn jullie ook voornemens om concurrenten zoals Gorillas te achtervolgen en boodschappen te bezorgen binnen een aantal minuten? Dat is een lastige vraag, want als
Irrationaliteit in de supermarkt
De supermarkt is een centrum van irrationaliteit. Gemiddeld genomen komt iedere Nederlander bijna drie keer per week in zo’n omgeving waarin de consument tot irrationeel gedrag wordt verleid. 87% van de Nederlanders geeft aan rekening te houden met kortingen in hun koopgedrag. Van de Nederlandse consumenten, die echte koopjesjagers zijn, zou je dus puur rationeel koopgedrag verwachten. De praktijk is echter anders: supermarkten zitten vol met misleidingen die ongemerkt het gedrag beïnvloeden. In de schappen van de supermarkten van Albert Heijn kun je zelfs ‘nadeelverpakkingen’ tegen komen die gewoon verkocht worden. De consument gaat dus niet altijd even rationeel te werk in de supermarkt. In de economische wetenschap wordt het gedrag van de consument geduid door middel van het concept ‘homo economicus’. Dit verwijst naar een individu dat volledig rationele keuzes maakt en puur geïnteresseerd is in haar eigen nut. Dit correspondeert echter niet met de vele onderzoeken naar irrationeel menselijk gedrag. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen liever gelijke verliezen vermijden dan gelijke winsten behalen (loss aversion) en dat we relatief meer waarde hechten aan iets wanneer het al in bezit is (endowment effect). Gedragseconomie, dat een combinatie vormt tussen economie en psychologie, relateert deze begrensde rationaliteit aan de economische wetenschap en speelt een steeds grotere rol in de hedendaagse economische wetenschap. ‘’Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is.’’ De voordeelverpakkingen van de Albert Heijn laten zo’n afwijking van die ‘homo economicus’ zien. Deze verpakkingen houden in dat producten gebundeld worden en vervolgens tegen een lagere eenheidsprijs (bijvoorbeeld per kilo of per liter) verkocht worden. Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is. Neem als voorbeeld de appelsappakken van het merk Appelsientje. Wanneer je een los pak koopt betaal je hiervoor €1,17 per liter, terwijl een liter in de voordeelverpakking 2 eurocent duurder is. Het blijkt ook dat andere producten onderhevig zijn (geweest) aan deze manier van prijzen, zoals doekjes van Zwitsel en Lipton Ice Tea. Ondanks het financiële nadeel voor de consument, worden deze nadeelverpakkingen toch verkocht en laat de consument zien dat zij niet volledig rationeel is. Er is een keerzijde van de medaille: de supermarkt buit de consument ook uit door te misleiden met ‘schijn-voordeel’. Aangezien zo’n 40% tot 60% van de bestedingen impulsaankopen zijn, proberen supermarkten daarnaast op veel andere manieren de consument aan te zetten tot irrationele aankopen. Het plaatsen van de fruit- en groenten-afdeling aan het begin van de winkel heeft diverse effecten: de supermarkt laat zien dat ze verse producten in huis heeft, de vrolijke kleuren geven de consument een goed gevoel en na het kopen van gezonde producten zal de consument zich minder schuldig voelen bij de aankoop van ongezonde producten. Verder blijkt uit onderzoek dat mensen die een supermarkt via de rechterzijde binnenkomen (en dus tegen de klok in hun aankopen doen) gemiddeld zo’n $2 meer uitgeven. De meesten zijn rechtshandig en zullen dus eerder geneigd zijn een product uit het schap te halen. Ten slotte is de plek van het product van groot belang. Schappen op ooghoogte en aan het begin van een gangpad trekken de meeste aandacht. Supermarkten plaatsen de meest reguliere producten in het midden van het gangpad zodat consumenten langs andere minder bekende producten moeten lopen. Het kopen van nadeelverpakkingen is een opvallend voorbeeld van irrationeel consumentengedrag. Door een aantal dezelfde producten te kopen, denkt de consument voordeliger uit te zijn, maar in sommige gevallen is het tegenovergestelde waar. Door de vele indirecte invloeden die supermarkten op hun klanten uitoefenen, lijkt het haast onmogelijk om alleen maar rationele aankopen te doen in de supermarkt. Supermarkten zijn uitgegroeid tot centra van irrationaliteit. Wees op de hoogte van deze indirecte invloeden zodat je thuiskomt met echt voordeel in plaats van nadeel. Max Pepels is blogger bij econooMax. Wilt u meer artikelen van Max lezen, ga dan naar de website van econooMax.
Irrationaliteit in de supermarkt
De supermarkt is een centrum van irrationaliteit. Gemiddeld genomen komt iedere Nederlander bijna drie keer per week in zo’n omgeving waarin de consument tot irrationeel gedrag wordt verleid. 87% van de Nederlanders geeft aan rekening te houden met kortingen in hun koopgedrag. Van de Nederlandse consumenten, die echte koopjesjagers zijn, zou je dus puur rationeel koopgedrag verwachten. De praktijk is echter anders: supermarkten zitten vol met misleidingen die ongemerkt het gedrag beïnvloeden. In de schappen van de supermarkten van Albert Heijn kun je zelfs ‘nadeelverpakkingen’ tegen komen die gewoon verkocht worden. De consument gaat dus niet altijd even rationeel te werk in de supermarkt. In de economische wetenschap wordt het gedrag van de consument geduid door middel van het concept ‘homo economicus’. Dit verwijst naar een individu dat volledig rationele keuzes maakt en puur geïnteresseerd is in haar eigen nut. Dit correspondeert echter niet met de vele onderzoeken naar irrationeel menselijk gedrag. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen liever gelijke verliezen vermijden dan gelijke winsten behalen (loss aversion) en dat we relatief meer waarde hechten aan iets wanneer het al in bezit is (endowment effect). Gedragseconomie, dat een combinatie vormt tussen economie en psychologie, relateert deze begrensde rationaliteit aan de economische wetenschap en speelt een steeds grotere rol in de hedendaagse economische wetenschap. ‘’Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is.’’ De voordeelverpakkingen van de Albert Heijn laten zo’n afwijking van die ‘homo economicus’ zien. Deze verpakkingen houden in dat producten gebundeld worden en vervolgens tegen een lagere eenheidsprijs (bijvoorbeeld per kilo of per liter) verkocht worden. Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is. Neem als voorbeeld de appelsappakken van het merk Appelsientje. Wanneer je een los pak koopt betaal je hiervoor €1,17 per liter, terwijl een liter in de voordeelverpakking 2 eurocent duurder is. Het blijkt ook dat andere producten onderhevig zijn (geweest) aan deze manier van prijzen, zoals doekjes van Zwitsel en Lipton Ice Tea. Ondanks het financiële nadeel voor de consument, worden deze nadeelverpakkingen toch verkocht en laat de consument zien dat zij niet volledig rationeel is. Er is een keerzijde van de medaille: de supermarkt buit de consument ook uit door te misleiden met ‘schijn-voordeel’. Aangezien zo’n 40% tot 60% van de bestedingen impulsaankopen zijn, proberen supermarkten daarnaast op veel andere manieren de consument aan te zetten tot irrationele aankopen. Het plaatsen van de fruit- en groenten-afdeling aan het begin van de winkel heeft diverse effecten: de supermarkt laat zien dat ze verse producten in huis heeft, de vrolijke kleuren geven de consument een goed gevoel en na het kopen van gezonde producten zal de consument zich minder schuldig voelen bij de aankoop van ongezonde producten. Verder blijkt uit onderzoek dat mensen die een supermarkt via de rechterzijde binnenkomen (en dus tegen de klok in hun aankopen doen) gemiddeld zo’n $2 meer uitgeven. De meesten zijn rechtshandig en zullen dus eerder geneigd zijn een product uit het schap te halen. Ten slotte is de plek van het product van groot belang. Schappen op ooghoogte en aan het begin van een gangpad trekken de meeste aandacht. Supermarkten plaatsen de meest reguliere producten in het midden van het gangpad zodat consumenten langs andere minder bekende producten moeten lopen. Het kopen van nadeelverpakkingen is een opvallend voorbeeld van irrationeel consumentengedrag. Door een aantal dezelfde producten te kopen, denkt de consument voordeliger uit te zijn, maar in sommige gevallen is het tegenovergestelde waar. Door de vele indirecte invloeden die supermarkten op hun klanten uitoefenen, lijkt het haast onmogelijk om alleen maar rationele aankopen te doen in de supermarkt. Supermarkten zijn uitgegroeid tot centra van irrationaliteit. Wees op de hoogte van deze indirecte invloeden zodat je thuiskomt met echt voordeel in plaats van nadeel.
Irrationaliteit in de supermarkt
De supermarkt is een centrum van irrationaliteit. Gemiddeld genomen komt iedere Nederlander bijna drie keer per week in zo’n omgeving waarin de consument tot irrationeel gedrag wordt verleid. 87% van de Nederlanders geeft aan rekening te houden met kortingen in hun koopgedrag. Van de Nederlandse consumenten, die echte koopjesjagers zijn, zou je dus puur rationeel koopgedrag verwachten. De praktijk is echter anders: supermarkten zitten vol met misleidingen die ongemerkt het gedrag beïnvloeden. In de schappen van de supermarkten van Albert Heijn kun je zelfs ‘nadeelverpakkingen’ tegen komen die gewoon verkocht worden. De consument gaat dus niet altijd even rationeel te werk in de supermarkt. In de economische wetenschap wordt het gedrag van de consument geduid door middel van het concept ‘homo economicus’. Dit verwijst naar een individu dat volledig rationele keuzes maakt en puur geïnteresseerd is in haar eigen nut. Dit correspondeert echter niet met de vele onderzoeken naar irrationeel menselijk gedrag. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen liever gelijke verliezen vermijden dan gelijke winsten behalen (loss aversion) en dat we relatief meer waarde hechten aan iets wanneer het al in bezit is (endowment effect). Gedragseconomie, dat een combinatie vormt tussen economie en psychologie, relateert deze begrensde rationaliteit aan de economische wetenschap en speelt een steeds grotere rol in de hedendaagse economische wetenschap. ‘’Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is.’’ De voordeelverpakkingen van de Albert Heijn laten zo’n afwijking van die ‘homo economicus’ zien. Deze verpakkingen houden in dat producten gebundeld worden en vervolgens tegen een lagere eenheidsprijs (bijvoorbeeld per kilo of per liter) verkocht worden. Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is. Neem als voorbeeld de appelsappakken van het merk Appelsientje. Wanneer je een los pak koopt betaal je hiervoor €1,17 per liter, terwijl een liter in de voordeelverpakking 2 eurocent duurder is. Het blijkt ook dat andere producten onderhevig zijn (geweest) aan deze manier van prijzen, zoals doekjes van Zwitsel en Lipton Ice Tea. Ondanks het financiële nadeel voor de consument, worden deze nadeelverpakkingen toch verkocht en laat de consument zien dat zij niet volledig rationeel is. Er is een keerzijde van de medaille: de supermarkt buit de consument ook uit door te misleiden met ‘schijn-voordeel’. Aangezien zo’n 40% tot 60% van de bestedingen impulsaankopen zijn, proberen supermarkten daarnaast op veel andere manieren de consument aan te zetten tot irrationele aankopen. Het plaatsen van de fruit- en groenten-afdeling aan het begin van de winkel heeft diverse effecten: de supermarkt laat zien dat ze verse producten in huis heeft, de vrolijke kleuren geven de consument een goed gevoel en na het kopen van gezonde producten zal de consument zich minder schuldig voelen bij de aankoop van ongezonde producten. Verder blijkt uit onderzoek dat mensen die een supermarkt via de rechterzijde binnenkomen (en dus tegen de klok in hun aankopen doen) gemiddeld zo’n $2 meer uitgeven. De meesten zijn rechtshandig en zullen dus eerder geneigd zijn een product uit het schap te halen. Ten slotte is de plek van het product van groot belang. Schappen op ooghoogte en aan het begin van een gangpad trekken de meeste aandacht. Supermarkten plaatsen de meest reguliere producten in het midden van het gangpad zodat consumenten langs andere minder bekende producten moeten lopen. Het kopen van nadeelverpakkingen is een opvallend voorbeeld van irrationeel consumentengedrag. Door een aantal dezelfde producten te kopen, denkt de consument voordeliger uit te zijn, maar in sommige gevallen is het tegenovergestelde waar. Door de vele indirecte invloeden die supermarkten op hun klanten uitoefenen, lijkt het haast onmogelijk om alleen maar rationele aankopen te doen in de supermarkt. Supermarkten zijn uitgegroeid tot centra van irrationaliteit. Wees op de hoogte van deze indirecte invloeden zodat je thuiskomt met echt voordeel in plaats van nadeel.
Irrationaliteit in de supermarkt
De supermarkt is een centrum van irrationaliteit. Gemiddeld genomen komt iedere Nederlander bijna drie keer per week in zo’n omgeving waarin de consument tot irrationeel gedrag wordt verleid. 87% van de Nederlanders geeft aan rekening te houden met kortingen in hun koopgedrag. Van de Nederlandse consumenten, die echte koopjesjagers zijn, zou je dus puur rationeel koopgedrag verwachten. De praktijk is echter anders: supermarkten zitten vol met misleidingen die ongemerkt het gedrag beïnvloeden. In de schappen van de supermarkten van Albert Heijn kun je zelfs ‘nadeelverpakkingen’ tegen komen die gewoon verkocht worden. De consument gaat dus niet altijd even rationeel te werk in de supermarkt. In de economische wetenschap wordt het gedrag van de consument geduid door middel van het concept ‘homo economicus’. Dit verwijst naar een individu dat volledig rationele keuzes maakt en puur geïnteresseerd is in haar eigen nut. Dit correspondeert echter niet met de vele onderzoeken naar irrationeel menselijk gedrag. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen liever gelijke verliezen vermijden dan gelijke winsten behalen (loss aversion) en dat we relatief meer waarde hechten aan iets wanneer het al in bezit is (endowment effect). Gedragseconomie, dat een combinatie vormt tussen economie en psychologie, relateert deze begrensde rationaliteit aan de economische wetenschap en speelt een steeds grotere rol in de hedendaagse economische wetenschap. ‘’Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is.’’ De voordeelverpakkingen van de Albert Heijn laten zo’n afwijking van die ‘homo economicus’ zien. Deze verpakkingen houden in dat producten gebundeld worden en vervolgens tegen een lagere eenheidsprijs (bijvoorbeeld per kilo of per liter) verkocht worden. Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is. Neem als voorbeeld de appelsappakken van het merk Appelsientje. Wanneer je een los pak koopt betaal je hiervoor €1,17 per liter, terwijl een liter in de voordeelverpakking 2 eurocent duurder is. Het blijkt ook dat andere producten onderhevig zijn (geweest) aan deze manier van prijzen, zoals doekjes van Zwitsel en Lipton Ice Tea. Ondanks het financiële nadeel voor de consument, worden deze nadeelverpakkingen toch verkocht en laat de consument zien dat zij niet volledig rationeel is. Er is een keerzijde van de medaille: de supermarkt buit de consument ook uit door te misleiden met ‘schijn-voordeel’. Aangezien zo’n 40% tot 60% van de bestedingen impulsaankopen zijn, proberen supermarkten daarnaast op veel andere manieren de consument aan te zetten tot irrationele aankopen. Het plaatsen van de fruit- en groenten-afdeling aan het begin van de winkel heeft diverse effecten: de supermarkt laat zien dat ze verse producten in huis heeft, de vrolijke kleuren geven de consument een goed gevoel en na het kopen van gezonde producten zal de consument zich minder schuldig voelen bij de aankoop van ongezonde producten. Verder blijkt uit onderzoek dat mensen die een supermarkt via de rechterzijde binnenkomen (en dus tegen de klok in hun aankopen doen) gemiddeld zo’n $2 meer uitgeven. De meesten zijn rechtshandig en zullen dus eerder geneigd zijn een product uit het schap te halen. Ten slotte is de plek van het product van groot belang. Schappen op ooghoogte en aan het begin van een gangpad trekken de meeste aandacht. Supermarkten plaatsen de meest reguliere producten in het midden van het gangpad zodat consumenten langs andere minder bekende producten moeten lopen. Het kopen van nadeelverpakkingen is een opvallend voorbeeld van irrationeel consumentengedrag. Door een aantal dezelfde producten te kopen, denkt de consument voordeliger uit te zijn, maar in sommige gevallen is het tegenovergestelde waar. Door de vele indirecte invloeden die supermarkten op hun klanten uitoefenen, lijkt het haast onmogelijk om alleen maar rationele aankopen te doen in de supermarkt. Supermarkten zijn uitgegroeid tot centra van irrationaliteit. Wees op de hoogte van deze indirecte invloeden zodat je thuiskomt met echt voordeel in plaats van nadeel.
Irrationaliteit in de supermarkt
De supermarkt is een centrum van irrationaliteit. Gemiddeld genomen komt iedere Nederlander bijna drie keer per week in zo’n omgeving waarin de consument tot irrationeel gedrag wordt verleid. 87% van de Nederlanders geeft aan rekening te houden met kortingen in hun koopgedrag. Van de Nederlandse consumenten, die echte koopjesjagers zijn, zou je dus puur rationeel koopgedrag verwachten. De praktijk is echter anders: supermarkten zitten vol met misleidingen die ongemerkt het gedrag beïnvloeden. In de schappen van de supermarkten van Albert Heijn kun je zelfs ‘nadeelverpakkingen’ tegen komen die gewoon verkocht worden. De consument gaat dus niet altijd even rationeel te werk in de supermarkt. In de economische wetenschap wordt het gedrag van de consument geduid door middel van het concept ‘homo economicus’. Dit verwijst naar een individu dat volledig rationele keuzes maakt en puur geïnteresseerd is in haar eigen nut. Dit correspondeert echter niet met de vele onderzoeken naar irrationeel menselijk gedrag. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen liever gelijke verliezen vermijden dan gelijke winsten behalen (loss aversion) en dat we relatief meer waarde hechten aan iets wanneer het al in bezit is (endowment effect). Gedragseconomie, dat een combinatie vormt tussen economie en psychologie, relateert deze begrensde rationaliteit aan de economische wetenschap en speelt een steeds grotere rol in de hedendaagse economische wetenschap. ‘’Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is.’’ De voordeelverpakkingen van de Albert Heijn laten zo’n afwijking van die ‘homo economicus’ zien. Deze verpakkingen houden in dat producten gebundeld worden en vervolgens tegen een lagere eenheidsprijs (bijvoorbeeld per kilo of per liter) verkocht worden. Het kan echter zo zijn dat een voordeelverpakking in werkelijkheid juist een nadeelverpakking is. Neem als voorbeeld de appelsappakken van het merk Appelsientje. Wanneer je een los pak koopt betaal je hiervoor €1,17 per liter, terwijl een liter in de voordeelverpakking 2 eurocent duurder is. Het blijkt ook dat andere producten onderhevig zijn (geweest) aan deze manier van prijzen, zoals doekjes van Zwitsel en Lipton Ice Tea. Ondanks het financiële nadeel voor de consument, worden deze nadeelverpakkingen toch verkocht en laat de consument zien dat zij niet volledig rationeel is. Er is een keerzijde van de medaille: de supermarkt buit de consument ook uit door te misleiden met ‘schijn-voordeel’. Aangezien zo’n 40% tot 60% van de bestedingen impulsaankopen zijn, proberen supermarkten daarnaast op veel andere manieren de consument aan te zetten tot irrationele aankopen. Het plaatsen van de fruit- en groenten-afdeling aan het begin van de winkel heeft diverse effecten: de supermarkt laat zien dat ze verse producten in huis heeft, de vrolijke kleuren geven de consument een goed gevoel en na het kopen van gezonde producten zal de consument zich minder schuldig voelen bij de aankoop van ongezonde producten. Verder blijkt uit onderzoek dat mensen die een supermarkt via de rechterzijde binnenkomen (en dus tegen de klok in hun aankopen doen) gemiddeld zo’n $2 meer uitgeven. De meesten zijn rechtshandig en zullen dus eerder geneigd zijn een product uit het schap te halen. Ten slotte is de plek van het product van groot belang. Schappen op ooghoogte en aan het begin van een gangpad trekken de meeste aandacht. Supermarkten plaatsen de meest reguliere producten in het midden van het gangpad zodat consumenten langs andere minder bekende producten moeten lopen. Het kopen van nadeelverpakkingen is een opvallend voorbeeld van irrationeel consumentengedrag. Door een aantal dezelfde producten te kopen, denkt de consument voordeliger uit te zijn, maar in sommige gevallen is het tegenovergestelde waar. Door de vele indirecte invloeden die supermarkten op hun klanten uitoefenen, lijkt het haast onmogelijk om alleen maar rationele aankopen te doen in de supermarkt. Supermarkten zijn uitgegroeid tot centra van irrationaliteit. Wees op de hoogte van deze indirecte invloeden zodat je thuiskomt met echt voordeel in plaats van nadeel.